همه چیز درباره آتشفشان

آسمونی : آتشفشان روزنه‌ای در سطح زمین است که سنگ‌های گداخته، خاکستر و گازهای درون زمین از آن به بیرون فوران می‌کنند. فعالیت آتشفشانی با برون‌افکنی سنگهای مذاب، با گذشت زمان باعث پیدایش کوه‌های آتشفشانی بر سطح زمین می‌شود. آتشفشان‌ها معمولاً در نقاطی یافت می‌شوند که صفحه های سخت پوسته زمین‌ساخت، همگرایی یا واگرایی دارند.

هر آتشفشان سه قسمت اصلی دارد :

۱ – دهانه که نوک آتشفشان است .

۲ – اتاقک مواد مذاب و داغ آتش فشان : محلی که مواد مذاب قبل از فوران آن جا جمع می شود .

۳ – مجرای مرکزی : محل اتصال اتاقک به دهان آتش فشان است .

درون زمین تودهٔ سنگهای آذرین با حرارت بسیار زیاد حدود ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد و بیشتر وجود دارد که ماگما (تَفتال) نامیده می شود. ماگما با رسیدن به سطح زمین، سرد و جامد شده و گُدازه نامیده می‌شود که این فرایند باعث تشکیل آتشفشان می‌شود. در ماگما و گدازه حباب‌های گاز وجود دارد که در زمان فوران باعث انفجار می شود.

بروز آتشفشان تأثیراتی به همراه دارد که یکی از آن‌ها تغییر آبوهوا است. آتشفشان می‌تواند باعث بارش باران و ایجاد رعد و برق شود. آتشفشانها می توانند تأثیراتی درازمدت در وضعیت آب‌وهوا ایجاد کنند. از طرف دیگر، گدازههایی که سریع حرکت می‌کنند، می توانند باعث مرگ انسانها شوند؛ چون خاکستر حاصل از بروز آتشفشان، تنفس را دشوار می کند.

بزرگترین آتشفشان فعال کره زمین

بزرگترین آتشفشان کره زمین مونالوآ نام دارد که بخشی از جزایر هاوایی را تشکیل می‌دهد. محیط قاعده مخروط این آتشفشان ۶۰۰ کیلومتر و قله آن نسبت به کف اقیانوس که آن را احاطه کرده‌است ۱۰ کیلومتر ارتفاع دارد. این آتشفشان، همراه با سایر قسمت‌های جزایر هاوایی نشان‌دهندهٔ موادی هستند که به وسیله فوران‌هایی که از یک میلیون سال پیش تاکنون ادامه داشته‌اند، بیرون ریخته شده‌اند.

گونه‌های آتشفشان‌ها

نوع ماگمای درون زمین می تواند آتشفشان‌های متفاوت ایجاد کند. اگر ماگما کاملاً رقیق باشد، گاز درون آن به آسانی رها می شود و در نتیجه انفجاری صورت نمی‌گیرد. به این ترتیب، ماگما فقط از کوه بیرون می آید و در کنارهها جریان می یابد؛ مثل آتشفشان هایی در هاوایی و کوه «اتنا». اگر ماگما غلیظ و چسبناک باشد، گاز درونش به آسانی رها نمی‌شود، در نتیجه انفجار صورت میگیرد. 

گونه‌های آتشفشان‌ها :

آتشفشان‌های نقطه‌ای که مواد گداخته از یک محل بیرون می‌آید (آتشفشان نوع مرکزی).

آتشفشان‌های شکافی یا خطی که فوران آن در امتداد یک شکاف صورت می‌گیرد.

انواع آتشفشان‌های نقطه‌ای عبارتند از:

آتشفشان‌های نوع هاوایی یا سپری

آتشفشان‌های نوع استرومبولی

آتشفشان‌های پرکابی

آتشفشان‌های نوع پله

آتشفشان‌های نوع ولکانو

انواع آتشفشان‌های شکافی یا خطی عبارت اند از:

فوران‌های خطی غیر انفجاری

فوران‌های خطی انفجاری

رابطهٔ آتشفشان‌شناسی با سایر علوم زمینی

ژئوفیزیک : برای اثبات و آگاهی از کانون‌های درونی آتشفشان‌ها و پیشگویی شکل و محل و موقعیت آن.

ژئوشیمی : تعیین دقیق عناصر که بصورت مواد جامد، مایع و گاز از آتشفشان خارج می‌شوند.

ترمودینامیک : برای فهم و ارزیابی نیروی حرارتی آتشفشان و انرژی حاصله از آن و رابطه تشکیل مواد گداخته با حرارت و فشار و همچنین انجماد آن.

سنگ‌شناسی : جهت اطلاع از اختصاصات گدازه و شناسایی دقیق سنگ‌های آتشفشانی.

رسوب‌شناسی : پراکندگی و نحوه انتشار مواد جامد آتشفشانی در دریاها و خشکی‌ها که به صورت خاکستر، توف، برش و… ته‌نشین می‌شوند.

اهمیت آتشفشان شناسی

از نظر اقتصادی:

استفاده از انرژی گرمایی آن و انرژی گازهای فومرولی در گردش توربین و به دست آوردن مواد شیمیایی با ارزش که امروزه در ایتالیا، زلاندنو، ژاپن و ایسلند اهمیت پیدا کرده‌است و در کشور ما نیز اخیراً برای استفاده از نیروی حرارتی زمین (انرژی ژئوترمال) حفاری‌هایی انجام شده‌است. فواید آتش فشان ۸۰ درصد مردم در پایتخت ایسلند از گرما و آب گرم طبیعی آتش فشان‌هااستفاده می‌کنند.