غدیر خم چیست؟؟!
غدیر خم نام ناحیهای میان مکه و مدینه است که پیامبر اسلام (ص) در حجةالوداع ، علی بن ابی طالب (ع) را «ولی» پس از خود اعلام کرد . سالروز این واقعه میان شیعیان به عید غدیر خم شهرت دارد .
حضرت محمد (ص) ، پیامبر اسلام در بازگشت از آخرین حج خود همه مسلمانانی که در حج شرکت داشتند را در غدیر خم جمع کرد و شیعیان معتقدند که او در آنجا علی بن ابیطالب را به عنوان وصی و برادر و جانشین خود از جانب الله معرفی کرد . عبارت معروف «هر آنکس که من مولای او هستم ، پس علی مولای اوست» قسمتی از خطابه بلند غدیر میباشد . گرچه در تفسیر حدیث غدیر خم در بین شیعه و سنی اختلاف وجود دارد . اهل سنت تنها اظهار نزدیکی پیامبر به علی و دوستی با او را میدانند و اظهار خواسته اش که علی به عنوان پسر عمو و فرزند خوانده اش جانشین او در مسئولیتهای خانوادگی اش پس از مرگ شود . این واقعه و حدیث غدیر در کتابهای شیعه و بسیاری کتابهای اهل سنت نقل شده است . اولین منبع تاریخی که به این کتاب اشاره میکند یعقوبی مورخ شیعه در نیمه دوم قرن سوم هجری است و اولین آثار ادبی قابل تاریخ گذاری ، مجموعه اشعاری از نویسندگان شیعه در قرن دوم هجری است . از حدود قرن دوم هجری واقعه غدیر خم به عنوان دلیل نویسندگان شیعه برای اثبات برحقی علی (ع) بر جانشینی محمد (ص) آمده است .
غدیر خم کجاست؟؟!
نام ناحیهای در میان مکه و مدینه است که بر سر راه حاجیان قرار دارد و به خاطر وجود برکهای در این محل که در آن آب باران جمع میشده است ، به این نام شهرت یافته است . غدیر در ۳-۴ کیلومتری جحفه واقع شده و جحفه در ۶۴ کیلومتری مکه قرار دارد که یکی از میقاتهای پنجگانه است . در جحفه راه اهالی مصر ، مدینه ، عراق و شام از یکدیگر جدا میشود . غدیر خم به سبب وجود آب و چندین درخت کهنسال ، محل توقف و استراحت کاروانیان بود ؛ اما گرمایی طاقتفرسا داشت .
در تاریخ چه دیدگاهی برای عید غدیر خم وجود دارد؟؟!!
به نوشته سید حسین نصر هنگامی که محمد (ص) از آخرین حج خود در سال ۶۳۲ میلادی باز میگشت . خطابهای در مورد علی (ع) ایراد نمود که توسط شیعه و سنی بسیار متفاوت تفسیر شده است . مطابق با روایت هر دو گروه محمد (ص) گفت که علی (ع) وارثش و برادرش و کسی است که هر کس پیامبر را به عنوان مولایش (رهبر یا دوست قابل اعتماد) بپذیرد (کلمه مولا مرتبط است با ولایت با کسر واو) یا وَلایت (با فتح واو) که حکومت ، شروع مبادرت ، غلبه معنوی و قدرت معنی میدهد . شیعیان این اظهارات را به معنی تعیین علی به جانشینی پیامبر و اولین امام میدانند . اهل سنت تنها اظهار نزدیکی پیامبر به علی میدانند و اظهار خواستهاش که علی به عنوان پسرعمو و فرزندخواندهاش جانشین او در مسئولیتهای خانوادگیش پس از مرگ شود . به نظر میرسد که اولین تاریخنگاری که واقعه غدیر خم را ثبت کرده است تاریخنگار شیعه ؛ یعقوبی در نیمه دوم قرن سوم هجری بوده است .
به گفته ماریا دقاق ، بسیاری از منابع اهل سنت واقعه غدیر خم را نقل کردهاند اما قائل به این موضوع نیستند که غدیر دلالت بر تعیین علی به عنوان جانشین سیاسی پیامبر مسلمانان داشته است . مجموعهٔ جامعی از نقل قولها و احادیث در مورد غدیر خم در سه کتاب اهل سنت وجود دارد . این سه اثر عبارتند از کتاب مُسند احمد بن حنبل ، تاریخ مدینات دمشق ابن عساکر ، و کتاب البدایة و النهایة ابن کثیر .
نکته جالب در مورد غدیر خم این است که در خطبهٔ منسوب به علی در نهجالبلاغه که او در مورد برحقی خود به عنوان جانشینی محمد ایراد نموده است ، اشارهای به این واقعه نیست . با این وجود از حدود قرن دوم هجری این واقعه از دلایل اصلی عنوان شده توسط شیعه برای برحقی علی بر جانشینی محمد محسوب میشده است . اولین نمونه از اینگونه آثار ادبی که میتوان تاریخی برای آن تعیین کرد هاشمیات کمیت بن زیاد اسدی مربوط به قرن دوم هجری / هشتم میلادی و کتاب سلیم بن قیس مربوط به قرن دوم هجری / هشتم میلادی است .
حدیث قدیر خم؟؟!!!
۱. أن النبی علیه السلام قال یوم غدیر خم إنی تارک فیکم ثقلین أولهما کتاب الله فیه الهدی والنور فخذوا بکتاب الله واستمسکوا به فحث علی کتاب الله ثم قال أذکرکم الله فی أهل بیتی ثلاثا ؛
۲. قال علی فی الرحبة أنشد بالله رجلا سمع رسول الله صلی الله علیه وسلم یوم غدیر خم یقول إن الله ولی المؤمنین ومن کنت ولیه فهذا ولیه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه وانصر من نصره ؛
۳. عن حبشی بن جنادة : سمعت رسول الله صلی الله علیه وسلم یقول یوم غدیر خم اللهم من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه وانصر من نصره وأعن من أعانه ؛
۴. عن زیاد بن أبی زیاد : سمعت علی بن أبی طالب رضی الله عنه ینشد الناس فقال : أنشد الله رجلا مسلما سمع رسول الله صلی الله علیه وسلم یقول یوم غدیر خم ما قال فقام اثنا عشر بدریاً فشهدوا .
چه اعمالی باید در این عید انجام دهیم؟!
در باب عید غدیر آمده است : روز عید غدیر عید الله الاکبر و عید آل محمّد (ص) است و در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که از آنجناب پرسیده شد آیا مسلمانان را غیر از جمعه و فطر و قربان عیدی هست ؟
فرمودند: آری . عیدی هست که حرمتش از همۀ اعیاد بیشتر است .
راوی گفت : کدام عید است ؟
حضرت فرمودند : روزی است که پیامبر (ص) امیر المومنین علی (ع) را به جانشینی خود نصب فرمود و اعلام کرد : هر که من مولا و آقای اویم ، پس علی مولا و آقا و پیشوای اوست و آن روز هیجدهم ذی الحجه است .
راوی گفت : در آن روز چه کار باید انجام داد :
فرمود : باید روزه بدارید و عبادت کنید و محمد و آل محمد (ص) را یاد کنید و بر ایشان صلوات فرستید . رسول خدا (ص) ، علی (ع) را وصیّت کرد که این روز را عید گرداند و هر پیامبری به جانشین خویش وصیّت می کرد این روز را عید گرداند .
و در حدیثی از امام رضا (ع) خطاب به ابن ابی نصر بزنطی آ مده است که فرمود : ای پسر ابی نصر ! هر کجا که باشی بکوش روز عید غدیر نزد قبر مطهّر حضرت امیر المومنین حاضر شوی . به درستی که خداوند می آمرزد در این روز از هر مرد و زن مومن گناه شصت سال ایشان را؛ و از آتش دوزخ آزاد می کند دو برابر آنچه که در شبهای قدر و فطر و ماه رمضان آزاد کرده است و پرداخت یک درهم در این روز به برادران مومن برابر با هزار درهم در اوقات دیگر است ؛ و در این روز به برادران مومن خود نیکی و احسان کن و هر مرد و زن مومن را شاد گردان . به خدا سوگند اگر مردم فضیلت این روز را چنان که باید بدانند ، هر آینه فرشتگان با ایشان هر روز ده مرتبه مصافحه کنند .
برای این روز شریف اعمال زیادی وارد شده که ما به اختصار به بعضی از این اعمال اشاره می کنیم . (جهت تفصیل بیشتر به کتاب شریف مفاتیح الجنان مراجعه شود . )
۱- روزه .
۲- غسل کردن .
۳- زیارت حضرت علی (ع) که یکی از آنها زیارت “امین الله” است .
۴- خواندن دعای ” ندبه ” .
۵- چون مؤمنی را ملاقات کند ، این تهنیت را بگوید : « الحمد الله الذی جعلنا من المتمسّکین بولایه امیر المومنین و الائمه المعصومین علیهم السلام . »
و برای این امور فضیلت بسیاری ذکر شده است :
پوشیدن لباس های نیکو ، زینت کردن ، استعمال بوی خوش ، شادی کردن و شاد نمودن شیعیان امیر المومنین ، گذشت از تقصیر شیعیان ، برآوردن حاجت آنان ، صله رحم ، اطعام اهل ایمان ، شکر و سپاس به خاطر نعمت بزرگ ولایت و .
