جنگ جهانی اول که از سال ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ میلادی به‌طول انجامید و سراسر قاره اروپا، خاورمیانه، بخش‌هایی از آفریقا، آمریکا و خاور دور را دربرگرفت.
جنگ جهانی اول که با نام «جنگ بزرگ» نیز شهرت دارد، از ۲۸ ژوئیه سال ۱۹۱۴ میلادی آغاز شد و تا ۱۱ نوامبر سال ۱۹۱۸ میلادی ادامه یافت. سربازان بسیاری از سراسر دنیا در این جنگ تجهیز و به مناطق مختلف جنگی فرستاده شدند. دو دسته از کشورها با عنوان «متفقین» و «متحدین» در جنگ بزرگ رو‌به‌روی هم قرار گرفتند که منجر به پیروزی کشورهای متفق شد. در جنگ جهانی اول، برای اولین بار مناطق نظامی و غیرنظامی بسیاری هدف بمباران هوایی قرار گرفتند؛ تلفات این جنگ تا آن زمان در تاریخ جنگ‌ها بی‌سابقه بود. جنگ جهانی اول نقطه آغاز استفاده از سلاح‌های شیمیایی محسوب می‌شود.
چه کسی جنگ جهانی اول را آغاز کرد؟
حملهٔ نیروهای فرانسوی به آلمانی‌ها در شامپانی فرانسه
سربازان آلمان در بیت المقدس
جنگ جهانی اول (World War I) بین دو دسته از کشورهای مختلف و به‌دلایل متفاوت رخ داد. از جمله دلایل وقوع این جنگ، می‌توان به رقابت اتریش و روسیه بر سر شبه‌جزیره بالکان، اختلاف فرانسه و آلمان بر سر «آلزاس-لورن» (Alsace–Lorraine؛ بخشی از قلمروهای امپراتوری آلمان در گذشته)، رقابت دریایی انگلستان و آلمان و رواج ناسیونالیسم در اروپا اشاره کرد که از چند سال قبل از جنگ شکل گرفته بود. انبار تسلیحات جنگی مدرن در اروپا و جبهه‌بندی کشورهای اروپایی که برای حمایت هم‌پیمانان خود یکی‌یکی وارد جنگ شدند، از دلایل دیگر وقوع جنگ در این سطح گسترده به شمار می‌رود.
اولین کسی که جنگ را آغاز کرد، «گاوریلو پرنسیپ (Gavrilo Princip) بود؛ یک صرب بوسنیایی که «آرشیدوک فرانتس فردیناند (Archduke Franz Ferdinand)، ولیعهد اتریش و همسر او را در سارایوو (Sarajevo) هدف حمله قرار داد و آن‌ها را ترور کرد. سارایوو که امروزه پایتخت بوسنی و هرزگوین است، در آن زمان بخشی از امپراتوری اتریش-مجارستان محسوب می‌شد (اتریش و مجارستان در آن زمان نام یک کشور بود) و با ترور فردیناند، این کشور علیه صربستان اعلان جنگ داد.
رهبران آلمان در دو سال پایانی جنگ: ژنرال هیندنبورگ (چپ) و معاون وی ژنرال لودندورف
اوضاع ایران در جنگ جهانی اول
جنگ جهانی اول هشت روز بعد از تاج‌گذاری احمدشاه، آخرین پادشاه سلسه قاجار آغاز شد. با اشغال مهاباد توسط عثمانی‌ها، نمایندگان مجلس سوم شورای ملی تشکیل جلسه دادند و بر بی‌طرفی ایران تاکید کردند. دموکرات‌ها در این جلسه خواهان ورود ایران به جنگ علیه متفقین و به سود متحدین بودند؛ اما حزب اعتدال بر حفظ بی‌طرفی ایران تاکید داشتند که سرانجام بی‌طرفی ایران رای آورد.
مستوفی‌الممالک که در آن زمان نخست‌وزیر بود، بی‌طرفی کامل ایران در جنگ را اعلام کرد؛ اما این بی‌طرفی توسط کشورهای دوطرف جنگ نادیده گرفته شد و قوای روس از شمال، انگلیسی‌ها از جنوب و عثمانی‌ها نیز از غرب وارد ایران شدند. با ورود نیروهای بیگانه به ایران، کشور سه سال درگیر اشغال نظامی شد که نتیجه آن قحطی، قاچاق اسلحه و تجزیه سیاسی بود. اشغال ایران تا سقوط بغداد و تخلیه نیروهای عثمانی از کشور، هچنین انقلاب روسیه و خروج قوای روس از شمال، ادامه یافت؛ اما انگلیسی‌ها تا پایان جنگ در ایران حضور داشتند و پس از آن جنوب کشور را تخلیه کردند.
پرسش‌های متداول
جنگ جهانی اول در چه سالی شروع شد و چه کشورهایی در آن حضور داشتند؟
سال ۱۹۱۴ میلادی. آلمان، عثمانی، اتریش-مجارستان (متحدین) علیه فرانسه، بریتانیا، روسیه و آمریکا (متفقین)
علت آغاز جنگ جهانی اول چه بود؟
ترور فردیناند، ولیعهد اتریش-مجارستان
سرانجام جنگ جهانی اول چه شد؟
پیروزی متفقین (فرانسه، بریتانیا، روسیه و آمریکا)
موضع ایران در جنگ جهانی اول چه بود؟
ایران اعلام بی‌طرفی کرد؛ اما کشورهای حاضر در جنگ بدون توجه به خواست ایران، این کشور را از چند جهت اشغال کردند.
گردآورنده: رادین سعیدی، دانش آموز پایه هفتم
۰ دیدگاه