بسیاری از ما با تصاویری مواجه شده‌ایم که زمانی که به قسمتی از آن نگاه می‌کنیم گویا بخش‌های دیگری از آن در حال حرکت هستند اما چرا چنین اتفاقی رخ می‌دهد؟

سیستم بینایی ما طوری تنظیم شده است که ما بتوانیم در محیطی سه بعدی و سرشار از نور، سایه، رنگ، بافت و اشیاء و اشکالی متنوع و متعدد در فواصل دور و نزدیک ببینیم. بسیاری از ما بدون توجه به اینکه ایجاد تصویری صحیح از جهان اطراف ما برای سیستم بینایی و مغز چه عملیات پیچیده‌ای به همراه دارد، دیدن را امری ساده و پیش پا افتاده تلقی می‌کنیم.

خطای دید به احساس دیدن تصاویری گفته می‌شود که فریبنده یا گمراه کننده هستند. در این حالت اطلاعاتی که بوسیله چشم جمع‌آوری شده و توسط مغز پردازش می‌گردد منجر به درک تصویری می‌شود که با واقعیت آن تصویر تطابق ندارد.

“آکیوشی کیتائوکا”( Akiyoshi Kitaoka) روانشناس دانشگاه “ریتسومیکان”(Ritsumeikan) در کیوتوی ژاپن تصویر جالبی برای خطای دید طراحی کرده است که در آن دوایر مارگونه در کنار هم قرار گرفته‌اند و با نگاه به یکی از آنها گویی دایره‌های کناری در حال چرخش هستند.

دانشمندان علوم اعصاب معتقدند یکی از دلایل وقوع خطای دید این است که بعضی از اشکال با نحوه پردازش کنتراست رنگ (تضاد رنگ) آنها توسط مغز تداخل دارند و به همین دلیل زمانی که ما به این تصویر نگاه می‌کنیم رنگ‌های سفید و سیاه یک دسته از نورون‌ها را فعال می‌کنند و در همین زمان رنگ آبی و زرد دسته دیگری از نورون‌ها را فعال می‌کنند که پاسخدهی آنها کمی آرام‌تر از دسته اول است.

با توجه به نحوه قرارگیری این رنگ‌ها در تصاویر، نورون‌های حساس به حرکت در این زمان دچار اختلال شده و با فعال شدن خود این پیام را صادر می‌کنند که تصویر در حال حرکت است.

نکته جالب توجه این است که در زمان نگاه مستقیم به هر کدام از این دایره‌ها، آنها ثابت به نظر می‌رسند اما وقتی نگاه به دایره کناری منتقل می‌شود همان دایره ثابت شروع به حرکت می‌کند.

دلیل این پدیده این است که مردمک چشم دارای متراکم‌ترین حسگرهای ممکن نسبت به نور است که به ما امکان این را می‌دهد که جزئیات را دقیق‌تر ببینیم و به همین دلیل اختلالات نورونی در زمان نگاه مستقیم قادر نیستند تصویر را برای چشم متحرک کنند اما این اتفاق برای دوایر کناری نمی‌تواند رخ دهد.

محققان اعلام کرده‌اند که این خطای دید در گربه‌ها نیز به همین ترتیب دیده می‌شود و آنها پس از دیدن این تصویر تا مدتی در شکار کردن خود دچار مشکل می‌شوند.

امیر تیام مسلمی

عیسی گودرزی