شيوه‌نامه اجرايي آزمون‌هاي نوين مشاوره‌اي
________________________________________
شماره بخشنامه : 4 تاریخ بخشنامه : 08/11/90
شيوه‌نامه اجرايي آزمون‌هاي نوين مشاوره‌اي
مقدمه
در عصر كنوني پيشرفت علم و فناوري و پيچيدگي و دگرگوني پيوسته و مداوم مشاغل ، تصميم‌گيري و انتخاب شغل را امري دشوار ساخته است. امروزه رشد سريع فناوري، مشاغلي را پديد آورده است كه دستيابي به آن نيازمند قابليت‌ها و توانمندي‌هاي جديدي مي‌باشد. از اين رو هدايت تحصيلي- شغلي برنامه‌ريزي شده و موثر ميتواند علاوه بر رشد و پيشرفت جامعه، رضايت فردي را نيز به‌دنبال داشته باشد.
يكي از اهداف مهم تعليم و تربيت تسهيل رشد حرفه‌اي و هدايت صحيح تحصيلي و شغلي دانش‌آموزان است؛ لذا برنامه‌ريزي اصولي در زمينه‌ي هدايت تحصيلي- شغلي مستلزم توجه به ويژگي‌هاي فرهنگي، نيازهاي جامعه و امكانات موجود و از سوي ديگر، شناخت بهتر توانايي‌ها، استعدادها و علايق دانش‌آموزان مي‌باشد. اگر فرد بتواند علايق، استعدادها، توانايي‌ها و خصوصيات شخصيتي خود را به‌درستي بشناسد و با اين شناخت، به نقاط قوت و ضعف خويش پي برد، ميتواند انتخاب تحصيلي و شغلي شايسته‌اي را انجام دهد.
آزمون‌هايي كه براي ارزيابي علايق و استعدادهاي دانش‌آموزان طراحي و تدوين شده‌اند، مي‌توانند در هدايت تحصيلي- شغلي آنان مؤثر بوده و اين فرايند را تسهيل نمايند.
از سال‌تحصيلي 72-71 با اجراي نظام جديد آموزش متوسطه ، آزمون استعداد عمومي ريون و رغبت‌سنج تحصيلي- شغلي دانش‌آموزان مورد استفاده قرار گرفت . نتايج مطالعات پژوهش هاي انجام شده در زمينه اعتبار و روايي آزمون هاي مذكور در طول دو دهه از اجراي آن نشان مي دهد كه بازنگري و جايگزيني آزمون هاي جديد ، امري اجتناب ناپذير تلقي مي شود. از اين رو اداره‌كل امورتربيتي و مشاوره اقدام به تهيه‌ي آزمون‌هاي نوين مشاوره‌اي با عناوين «رغبت تحصيلي- شغلي» و «مجموعه آزمون تشخيص استعداد» نمود كه پس از طي مراحل هنجاريابي در سطح كشور از سال‌تحصيلي جاري(91-90) جايگزين آزمون‌هاي فوق‌الذكر مي‌شود.
آزمون رغبت تحصيلي- شغلي
در سال 1385 پرسشنامه‌ي استرانگ شغلي در دانشگاه اصفهان ترجمه و طي اجراي پژوهشي ضمن انطباق روايي و پايايي آن بررسي شده و در جامعه‌ي دانش‌آموزي مورد هنجاريابي قرار گرفت كه از اين به‌بعد «آزمون رغبت تحصيلي- شغلي» ناميده مي‌شود. پرسشنامه‌ي رغبت تحصيلي- شغلي دربردارنده‌ي 76 ماده است كه در 6 قسمت سازمان‌دهي شده است.
موضوع كلي مشاغل
موضوع كلي مشاغل منعكس كننده‌ي 6 تيپ مي‌باشد كه عبارتند از:
واقع‌گرايي- جستجوگري- هنري- اجتماعي- متهوري و قراردادي
نمرات اين مقياس‌ها تصوير كلي وسيعي از رغبت‌هاي مسير شغلي و سبك زندگي فرد را ارائه مي‌دهد.
مقياس‌هاي رغبت اصلي
30 مقياس رغبت تحصيلي- شغلي در مقايسه با موضوعات كليِ مشاغل به‌طور خاص‌تري به سنجش رغبت‌هاي مسير شغلي مي‌پردازد؛ بنابراين تصميم‌گيري شغلي را بهتر پيش‌بيني مي‌كند. مقياس‌هاي رغبت اصلي در نيم‌رخ پرسشنامه‌ي رغبت تحصيلي- شغلي با توجه به ميزان انطباق با موضوعات كلي مشاغل سازمان‌دهي شده‌اند.
روش اجراي آزمون
اين پرسشنامه را مي‌توان در مورد دانش‌آموزان دبيرستاني، دانشجويان و بزرگسالان به‌كار گرفت؛ از اين‌رو سن مناسب براي استفاده از آن، داراي يك فراخناي 50 ساله يا بيش‌تر است. اين ابزار معمولاً در خصوص دانش‌آموزاني كه هنوز پا به سن 13 يا 14 سالگي نگذاشته‌اند، استفاده نمي‌شود؛ زيرا الگوهاي رغبت افراد تا قبل از اين سنين هنوز به‌خوبي شكل نگرفته تا قابل شناسايي باشد.
فرايند اجرا
1. اين آزمون در حال حاضر به‌صورت گروهي براي دانش‌آموزان پايه‌ي اول متوسطه، هم‌زمان با مجموعه آزمون تشخيص استعداد و به‌شيوه‌ي هماهنگ كشوري اجرا مي‌شود.
2. قبل از اجراي پرسشنامه بايد از آمادگي دانش‌آموزان اطمينان حاصل شود.
3. پرسشنامه و پاسخ‌نامه‌ي آزمون مذكور به‌طور هم‌زمان در اختيار دانش‌آموزان قرار مي‌گيرد.
4. بعد از حصول اطمينان از آمادگي دانش‌آموزان، توضيح ذيل قبل از اجراي آزمون توسط مجري حوزه‌ي اجرا قرائت شود:
«اين پرسشنامه به شما در فهم علاقه‌هاي شغلي‌تان كمك مي‌كند و انواع شغل‌هايي كه احتمالاً در آن احساس راحتي مي‌كنيد را به‌شما نشان مي‌دهد. پرسشنامه از 6 قسمت مختلف تشكيل شده است: در قسمت اول شغل‌هاي گوناگوني را به‌شما معرفي كرده‌ايم، كه شما مشخص مي‌كنيد به هر شغل چقدر علاقه‌مند هستيد، قسمت دوم شامل موضوعات گوناگوني هستند كه شما احتمالاً‌علاقه‌مند هستيد، در هركدام از اين زمينه‌ها مطالعه كنيد، در قسمت سوم فعاليت‌هاي گوناگوني آمده است كه ميزان علاقه‌ي شما را باز سؤال مي‌كند، در قسمت چهارم انواع فعاليت‌هاي تفريحي معرفي شده است و شما ميزان علاقه‌ي خود را به هركدام از اين فعاليت‌ها مشخص مي‌كنيد، در قسمت پنجم افراد مختلفي به‌شما معرفي كرده‌ايم، كه شما مشخص مي‌كنيد، با هركدام از اين افراد چقدر علاقه‌مند به صحبت هستيد و در قسمت ششم يا آخرين قسمت، تعدادي از ويژگي‌هاي شما را آورده‌ايم كه ميزان موفقيت شما را با هركدام از موارد علامت مي‌زنيد.
لطفاً به همه‌ي پرسش‌ها پاسخ دهيد و وقت زيادي را به فكر كردن در مورد آن‌ها اختصاص ندهيد و اولين چيزي را كه به‌ذهنتان مي‌رسد، علامت بزنيد. يادآوري مي‌نمايد از هرگونه علامت‌گذاري، خدشه‌دار نمودن و تا كردن پرسشنامه و پاسخ‌نامه خودداري شود. مدت زمان پاسخگويي به آزمون 20 دقيقه مي‌باشد.»
5. پس از اين توضيح، دانش‌آموزان پاسخ‌دهي به سؤالات را شروع مي‌كنند.
6. مدت پاسخ‌دهي به آزمون 20 دقيقه، پس از ارائه‌ي توضيحات توسط مجري حوزه‌ي آزمون‌هاي مشاوره‌اي مي‌باشد كه بايد مورد محاسبه قرار گيرد.
7. پس از اتمام وقت، كليه‌ي پرسشنامه‌ها و پاسخ‌نامه‌هاي آزمون، توسط مراقبين/ رابطين جمع‌آوري و پس از شمارش تحويل مخزن گردد.
جموعه آزمون تشخيص استعداد
با توجه به اهميت استعداد در فرايند هدايت تحصيلي- شغليِ دانش‌آموزان، تاكنون آزمون‌هاي زيادي در سطح دنيا جهت سنجش استعداد تهيه شده است؛ ولي در ايران هنوز آزمون معتبري براي سنجش استعداد وجود نداشت؛ لذا وزارت آموزش و پرورش(اداره‌كل امورتربيتي و مشاوره) به‌منظور برآورد استعداد كلي دانش‌آموزان در بدو ورود به دوره‌ي اختصاصي متوسطه، آزمون استعداد عمومي ريون معرفي نمود كه صرفاً هوش انتزاعي كلي را مي‌سنجيد و امكان ارزيابي استعدادهاي اختصاصي نظير هوش كلامي، خلاقيت، سرعت و دقت ذهني و حافظه را نداشت. نتايج اين آزمون در فرايند هدايت تحصيلي دانش‌آموزان تا سال‌تحصيلي(90-89) با 10 امتياز محاسبه مي‌گرديد.
در سال 1373 آزموني تحت عنوان «مجموعه آزمون تشخيص استعداد» توسط مرحوم دكتر محمدنقي براهني تهيه شد كه هدف آن، اندازه‌گيري توانايي‌هاي شناختي مختلف دانش‌آموزان متوسطه بود؛ به‌نحوي كه بر اساس نمره‌هاي حاصل از آن، بتوان دانش‌آموز را در انتخاب رشته‌ي تحصيلي متناسب با استعدادهاي اختصاصي وي را راهنمايي كرد و در نهايت جايگزين آزمون استعداد عمومي ريون نمود.
اين آزمون به‌صورت مقدماتي در چند استان اجرا و پس از اصلاح سؤال‌ها، مرحله‌ي نهايي هنجاريابي در خرداد ماه 1376 آغاز گرديد. مجموعه‌ي نهايي اين آزمون متشكل از دو فرم (الف) و (ب) طراحي گرديد كه هريك شامل 19 خرده آزمون بود كه به 9 استعداد تقسيم شده بودند.
فرم كوتاه آزمون طي پژوهشي در سال 1389 با اجرا در 5 استان، توسط دكتر عابدي و همكاران وي ساخته شد؛ سپس روايي و پايايي آن تعيين و جدول هنجاريابي آن استخراج گرديد. اين مجموعه آزمون شامل 11 خرده آزمون زير مي‌باشد:
1. معني واژه‌ها 2. استعداد كلامي 3. كفايت اطلاعات 4. مباني رياضي 5. استدلال عددي 6. استدلال انتزاعي 7. استنباط منطقي 8. تجسم فضايي 9. چرخش شكل 10. تركيب قطعات 11. استدلال مكانيكي
هدف از اجراي آزمون
تشخيص استعدادهاي دانش‌آموزان در حيطه‌هاي مختلف تحصيلي- شغلي
فرايند اجرا
1. اولين گام در اجراي آزمون، آماده‌سازي دانش‌آموزان براي پاسخگويي به آن مي‌باشد. به‌اين صورت كه پس از اجراي آزمون رغبت تحصيلي- شغلي، هدف اجراي آزمون توسط مجري حوزه‌ي اجرا به‌شرح زير قرائت مي‌شود:
«هر فردي، استعدادهاي ويژه‌اي دارد كه متفاوت از بقيه مي‌باشد و هر شغل و رشته‌اي نيازمند استعدادي خاص براي موفقيت در آن است؛ براي مثال رشته‌ي مهندسي به استعدادي متفاوت از رشته‌هاي پزشكي نيازمند هستند. به‌منظور شناخت اين استعدادها و انتخاب رشته و شغل متناسب با آن‌ها، نيازمند استفاده از آزموني هستيم كه به‌ما در اين زمينه كمك كند.»
2. اين مجموعه آزمون از 11 خرده آزمون تشخيص استعداد تشكيل يافته است.
3. اجراي آزمون‌ها به‌صورت مجزا و با رعايت زمانِ پيش‌بيني شده انجام مي‌پذيرد؛ كه زمان مختص به هر آزمون، پس از توضيح راهنماي خرده آزمون توسط مجري حوزه‌ي اجرا اعلام مي‌شود.
4. ترتيب اجرا، زمانِ پيش‌بيني شده و تعداد سؤالات براي هريك از خرده‌آزمون‌ها به‌شرح زير مي‌باشد:
1/4. معني واژه‌ها (داراي 24 سؤال، 5 دقيقه زمان براي پاسخگويي)؛
2/4. استدلال كلامي (داراي 19 سؤال، 10 دقيقه زمان براي پاسخگويي)؛
3/4. كفايت اطلاعات (داراي 17 سؤال، 10 دقيقه زمان براي پاسخگويي)؛
4/4 مباني رياضي (داراي 12 سؤال، 10 دقيقه زمان براي پاسخگويي)؛
5/4. استدلال عددي (داراي 15 سؤال، 10 دقيقه زمان براي پاسخگويي)؛
6/4. استدلال انتزاعي (داراي 23 سؤال، 15 دقيقه زمان براي پاسخگويي)؛
7/4. استنباط منطقي (داراي 20 سؤال، 10 دقيقه زمان براي پاسخگويي)؛
8/4. تجسم فضايي (داراي 18 سؤال، 15 دقيقه زمان براي پاسخگويي)؛
9/4. چرخش شكل (داراي 23 سؤال، 10 دقيقه زمان براي پاسخگويي)؛
10/4. تركيب قطعات (داراي 20 سؤال، 10 دقيقه زمان براي پاسخگويي)؛
11/4. استدلال مكانيكي (داراي 24 سؤال، 10 دقيقه زمان براي پاسخگويي).
5. در ابتداي اجراي هريك از خرده آزمون‌ها، راهنماي آن(مندرج در اول پرسشنامه) توسط مجري حوزه‌ي اجرا قرائت مي‌شود سپس زمان پيش‌بيني شده براي پاسخگويي به آن خرده‌آزمون اعلام شده و پس از آن، مدت زمان پاسخ‌دهي اندازه‌گيري مي‌شود. براي مثال:
«در خرده‌آزمون شماره يك: معني واژه‌ها
راهنما: اين آزمون 24 سؤال دارد. هر سؤال يك كلمه داده شده است كه بايد معني درست آن را از بين 5 كلمه‌ي پيشنهادي پيدا كنيد و در پاسخ‌نامه در مقابل شماره‌ي آن سؤال در محل مربوط علامت بزنيد. براي آشنايي با نحوه‌ي پاسخ دادن به سؤال‌هاي اين آزمون، مثال زير را به‌دقت بخوانيد:
مثال: مضطرب
الف) خشمگين ب) افسرده ج) نگران د) گريان ﻫ) شتابان
پاسخ درست اين سؤال، كلمه‌ي «نگران» است؛ به‌همين دليل در پاسخ‌نامه در مقابل مثال (1) خانه‌ي (ج) پر شده است.
دانش‌آموزان عزيز مدت زمان پاسخ‌دهي به اين آزمون 5 دقيقه مي‌باشد، حالا مي‌توانيد به سؤالات بعدي جواب بدهيد. سعي كنيد به تمام سؤالات پاسخ دهيد. از همين لحظه مدت زمان پاسخ‌دهي به اين آزمون محاسبه مي‌شود.»
6. مراقبين جلسه‌ي آزمون، ضمن نظارت بر فرايند اجرا، از هرگونه پاسخگويي به دانش‌آموزان در نحوه‌ي يافتن جواب‌هاي صحيح يا هرگونه توضيح ديگر خودداري نمايند.
7. در پايان زمان مقرر براي هر خرده‌آزمون، پرسشنامه‌هاي مربوط به آن آزمون توسط مراقبين/ رابطين جمع‌آوري مي‌شود.
8. پس از اتمام پاسخ‌دهي دانش‌آموزان به تمام خرده‌آزمون‌ها(11 خرده‌آزمون تشخيص استعداد)، پاسخ‌نامه‌ها جمع‌آوري و پس از شمارش آن‌ها تحويل مخزن گردد.
9. به دانش‌آموزان يادآوري شود از هرگونه علامت‌گذاري، تا كردن و خدشه‌دار نمودن يا آغشته نمودن پرسشنامه‌ها و پاسخ‌نامه‌هاي مربوط به آزمون به مواد خوراكي به‌هنگام پذيرايي از آنان خودداري نمايند.
10. از آن‌جا كه تصحيح و نمره‌گذاري پاسخ‌نامه‌ها توسط دستگاه علامت‌خوان انجام خواهد شد؛ لذا در انتهاي آزمون توسط مجري حوزه‌ي اجرا ضمن تشكر از همراهي دانش‌آموزان در اجراي آزمون‌هاي نوين مشاوره‌اي، اعلام شود كه نتايج آزمون‌هاي مزبور متعاقباً از طريق مشاور مدرسه به اطلاع دانش‌آموزان خواهد رسيد.
نكات اجرايي
• این آزمون در اولین اسل اجرا(سال تحصیلی 90-91) به صورت هماهنگ کشوری در یک روز( جمعه 1390/11/28) برگزار گردیده است. .غائبین آن نیز با تاخیر ودر اختیار مدارس ، اجراشد.
اما در از امسال( سال تحصیای 92-91) روز و ساعت اجرای مجموعه آزمون ها به اختیار و عهده خود مدارس گذاشته شده است.
• ابتدا آزمون رغبت تحصيلي- شغلي و سپس مجموعه آزمون تشخيص استعداد با رعايت مراتب فوق‌الذكر به‌عمل خواهد آمد.
• مديران مدارس داراي دانش‌آموزان پايه‌ي اول متوسطه موظف‌اند زمان اجراي آزمون‌هاي نوين مشاوره‌اي را به‌طور مكتوب به‌اطلاع دانش‌آموزان برسانند و به عدم غيبت و حضور آن‌ها در جلسه‌ي مذكور تأكيد نمايند.
• زمان جلسه‌ي آزمون و ساير اطلاعات جنبي و توصيه‌هاي لازم براي دانش‌آموزان، در تابلوي اطلاع‌رساني مشاور مدرسه نصب شود.
• محل برگزاري آزمون(حوزه‌هاي اجراي آزمون) به تفكيك مدارس دخترانه و پسرانه به‌طور دقيق با رسم كروكي آن، به‌اطلاع دانش‌آموزان و اولياي آنان برسد. ضمناً به دانش‌آموزان عزيز توصيه شود يك روز قبل از اجراي آزمون، به محل حوزه‌ي تعيين شده مراجعه و از محل مورد نظر اطمينان حاصل نمايند.
• به‌منظور عملكرد بهتر دانش‌آموزان در آزمون‌هاي مذكور، انتظار دارد مشاور محترم مدرسه دانش‌آموزان را با فنون و روش‌هاي تست‌زني و همچنين مديريت زمان آشنا نمايند. به‌دانش‌آموزان توصيه شود در پاسخ‌دهي به سؤالات آزمون‌ها با توجه دقيق به تنه‌ي سؤال، تمام گزينه‌هاي ارائه شده را مطالعه نموده و پاسخ صحيح را انتخاب و در پاسخ‌نامه علامت‌گذاري نمايند. ضمناً پاسخ‌دهي به تمامي سؤالات مورد تأكيد قرار گيرد.
• ضرورت، اهداف و زمان برگزاري آزمون‌هاي نوين مشاوره‌اي از طريق رسانه‌هاي جمعي(پايگاه اطلاع‌رساني اداره‌كل آموزش و پرورش، مطبوعات، صدا و سيما و . . .) اطلاع‌رساني شود (حضور مسئولين محترم آموزش و پرورش، مديركل، معاون پرورشي، رئيس‌گروه مشاوره دوره‌هاي تحصيلي در برنامه‌هاي شبكه‌ي استاني توصيه مي‌شود.)
توصيه‌هايي به دانش‌آموزان
o در جلسه‌ي آزمون ؛ به‌همراه داشتن ملزومات زير ضروري است:
– كارت ورود به جلسه‌ي آزمون؛
– كارت شناسايي دانش‌آموزي؛
– دو عدد مداد سياه نرم؛
– مدادپاك‌كن و مدادتراش؛
– ساعت مچي(براي اندازه‌گيري زمان آزمون‌ها)؛
– سنجاق ته‌گرد(جهت الصاق كارت آزمون به سينه)؛
– بطري آب يك‌بار مصرف؛
– دستمال كاغذي؛
– خودكار آبي.
o شب از قبل از آزمون زود بخوابند و خود را خسته نكنند.
o صبحانه كامل اما سبك صرف شود؛ بهتر است مقداري ماده‌ي غذايي شيرين در وعده‌ي صبحانه ميل شود.
o حداقل نيم‌ساعت قبل از شروع آزمون در محل حوزه‌ي تعيين شده حاضر شوند.
o از همراه داشتن وسايل اضافي و دست‌وپا گير از قبيل تلفن‌همراه، ماشين‌حساب، كيف‌دستي و . . . خودداري نمايند.
بخشنامه مستندسازي شده را از فايل ضميمه دريافت نمائيد
به نقل از :
پایگاه جامع اطلاع رسانی نظام راهنمایی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش
آدرس صفحه اینترنتی:
http://www.moshaver.medu.ir/IranEduThms/theme2/cntntpge.php?pgid=26&rcid=47&stid=moshaver
1 دیدگاه دربارهٔ «شيوه‌نامه اجرايي آزمون‌هاي نوين مشاوره‌اي/پایه اول دبیرستان»
khoob bud estefade kardam