مهارت های زندگی (41) فصل پنجم؛ انواع موضوعات و سطوح مختلف مهارت های زندگی/قسمت هشتم : شناخت هیجان و راه های مدیریت و کارکرد مناسب آن (5 – خشم؛ تعریف و شناخت)

مبحث : فرهنگی پرورشی
عنوان اصلی : مهارت های زندگی
عنوان فرعی : توضیح مهارت شناخت و مدیریت هیجان ( هیجان خشم) 
عنوان فرعی تر : تعریف خشم

*مقدمه :

همه می دانیم خشم چیست و آن را احساس کرده ایم: چه زمانی که یک ناراحتی گذراست و چه هنگامی که عصبانیت تمام عیار است. خشم یکی از عواطف کاملاً معمولی و اغلب سالم است. اما هنگامی که از کنترل خارج شود و چهره ای مخرب به خود گیرد مشکلاتی را در محیط کار، روابط خصوصی و کیفیت کلی زندگی شما به وجود می آورد. این مطلب به شما کمک می کند خشم را بهتر درک و مدیریت و کنترل کنید. [1]

**تعریف:

ارایه تعریفی از خشم بسیار دشوار است، زیرا افراد از نظر زمان و علت خشم و نحوه واکنش به آن کاملا ًمتفاوت هستند. هیجان هایی که غالباً همراه خشم هستند عبارتند از : عصبانیت، خشونت، خصومت، کنیه توزی، غضب، تنفر، تحریک، حسادت ، رنجش، غرض، تحقیر و ناراحتی.[2]

– خشم ، احساسی است که به صورت جسمانی و هیجانی بروز پیدا می کند. همچنین یک واکنش طبیعی نسبت به شرائطی است که فرد دچار یک سری از مشکلات از جمله ناکامی می شود که می تواند از یک احساس خفیف شروع بشود و تا یک احساس شدید عصبانیت ادامه یابد.

– خشم ، یک حالات خصمانه است که عمدتا با احساسات کینه توزانه نمود پیدا می کند ، و ممکن است به شکل عصبانیت ،نفرت ، تحقیر و حسادت تظاهر پیدا کند.

– خشم[3] یا عصبانیت وضعیتی روانی‌است که درگسترهٔ آزردگی اندک تا غضب شدید می‌گنجد.

– خشمْ الگویی رفتاری‌است که برای مواجه ی با تعرض‌کنندگان بروز داده می‌شود تا از رفتار تهدیدکننده‌شان دست کشند.

– خشم یک احساس است و عصبانیت یک رفتار ناشی از احساس خشم.[4]

– خشم در مفهوم عادی و ساده ی خودش یک احساس یا یک حال بد است. زمانی که شدید و نیرومند می شود و تغییراتی را در بدن ما ایجاد می کند ؛ از بیرون هم اکثر اوقات قابل تشخیص است. خشم وقتی که به این حالت می رسد، از مرحله ی احساس (feeling) وارد مرحله ی هیجان (emotion) می شود. بنابراین خشم یک احساس و هیجان بد و منفی است ولی با وجود بد و منفی بودن به دلیل واقعی بودن، مثل تب یا درد، گاهی به ما در جهت ایجاد تغییرات لازم و یا درباره ی اتفاقی که افتاده یا خواهد افتاد هشدار می دهد. اما اگر خشم به مرحله ای برسد که به رفتاری نامناسبی تبدیل شود تا جایی که غیرقابل کنترل بوده و آزار خود و دیگری را به همراه داشته و خطر آفرین باشد، در این شرایط آن را جنون و انفجار می نامیم . این تفکیک را باید قائل شویم که آیا با خشم به عنوان یک هیجان یا احساس روبرو می شویم یا اینکه با شنان دادن عصبانیت ، منظور و نظر دیگری داریم.

براساس تعریف دکتر چارلز اسپیلبرگر روان شناسی که متخصص مطالعه خشم است: «خشم حالتی عاطفی است که از نظر شدت از تحریک ملایم تا عصبانیت شدید تغییر می کند.» مانند سایر عواطف همراه با تغییرات فیزیولوژیکی و زیست شناختی است. وقتی عصبانی می شوید ضربان قلب و فشار خون شما بالا می رود و نیز سطوح هورمون های مربوط به انرژی مانند آدرنالین و نورآدرنالین افزایش می یابد. علت خشم می تواند هم رخدادهای بیرونی و هم درونی باشد؛ شما می توانید از دست شخص بخصوصی عصبانی باشید (یک همکار یا رئیس) یا یک رویداد (یک گره ترافیکی، یک پرواز لغو شده) یا خشم شما می تواند به دلیل نگرانی و تشویش در باره مسایل شخصی تان باشد. خاطره رخدادهای دردناک و خشم آور نیز می تواند احساس های عصبانیت را برانگیزد. [5]

– تعریف ۳مفهوم و تفکیک آن در جهت فهم موضوع به ما کمک می کند :
۱- خشم : به عنوان یک احساس و هیجان بد و منفی هست.
۲- عصبانیت : یک رفتار و واکنش تند و نا مناسب هست و به گونه ای به اعمال و رفتار ما مرتبط هست . گرچه منشا آن احساس ماست ولی ما با رفتار اینجا کار داریم.
۳-عصبیت یا فرد عصبی موجودی است با خصوصیاتی که او را از بقیه تفکیک می کند . تا جایی که در گذشته این افراد را با عنوان نورتیک یا عصبی و سایکوتیک یا روانی تفکیک می کردند.

از دید عده‌ای، خشم بخشی از واکنش مغز به بیمناکی‌اش از درد است. هنگامی که شخص خودآگاهانه تصمیم به اقدام می‌گیرد تا بلافاصله رفتار تهدیدکنندهٔ نیروی بیرونی دیگری را متوقف کند، خشم احساس غالب (رفتاری، ذهنی و کالبدشناختی) در وی می‌شود. خشم را یکی از حالات طبیعی انسان‌ها می‌دانند که در واقع راهی است برای نجات دادن یا حفظ کردن فرد از یک نگرانی یا خطری که در حال وقوع است.[6]

*** افتراق خشم و پرخاشگری :

احتمالا خیلی از ما فکر می کنیم خشم و پرخاشگری یکی هستند، اما اینطور نیست. خشم یک هیجان طبیعی است. همه ما احساس خشم را تجربه می کنیم. حالا بعضی وقت ها شدید، بعضی وقت ها خفیف اما پرخاشگری یک رفتار است.
آدم هایی را که توی خیابان به بهانه ای دست به یقه یا دهان به یقه (!) شده اند. یکی با یکی تصادف کرده، یکی با یکی سر یک مساله مالی دعوا دارد، یکی حس کرده یکی دیگر به او توهین کرده، یکی دیگر که ما نمی بینیمش و صدایش را که ما نمی شنویم، از طریق امواج نامهربان موبایل دارد به گوش این یکی می رساند و این یکی دارد با صدای بلند جوابش را می دهد، یکی دارد به کنار دستی اش که خیلی مهربان کنار هم راه می روند طعنه می زند.

– فرد عصبی یا نوراتیک که غالب اوقات مردم اون رو با فرد عصبانی اشتباه می گیرند سخن درباره ی یک شخصیت یا یک هویت هست یعنی فرد عصبی دارای ویژگی ها و صفاتی هست که با افراد عادی متفاوت است. اینجا سخن از مجموعه ای از صفات هست نه یک رفتار یا یک گفتار. و به دلیل اهمیت آن باید شخص عصبی را شناخت.
باورش سخت است اما همه این آدم ها دارند به هم «پرخاشگری» می کنند. یکی با دستش، یکی با پایش، یکی با کلمه هایش، یکی با صدایش، یکی با وارونه کردن کلمه هایش.
این پرخاشگری ها هم تبعات دارد. برای یکی این تبعات زود اتفاق می افتد، برای یکی دیر. خلاصه اگر کسی می خواهد ماهرانه زندگی کند، باید روی خشمش لگام بزند و نگذارد خشمش با پرخاشگری بلند شود.
برای این کار اول می خواهیم حرکت پرخاشگرانه را با دور خیلی کند ببینیم و از زوایه دید یک پرخاشگر ببینیم چه اتفاقی دارد می افتد. مثل همیشه راه حل ها را هم می گذاریم آن ته ردیفش می کنیم.
بگذارید قبل از هر چیز تکلیفمان را با دو تا کلمه که در این متن زیاد از آن استفاده می کنیم مشخص کنیم: خشم و پرخاشگری. احتمالا خیلی از ما فکر می کنیم این دو تا یکی هستند اما اینطور نیست.
خشم یک هیجان طبیعی است. همه ما احساس خشم را تجربه می کنیم. حالا بعضی وقت ها شدید، بعضی وقت ها خفیف اما پرخاشگری یک رفتار است.
ما ممکن است خشمگین شدن یک نفر را نبینیم اما حتما پرخاشگری اش را می بینیم. پرخاشگری یعنی کاری که باعث صدمه دیدن خودمان یا دیگران یا اشیا می شود.
معلوم است که در مورد خودمان یا دیگران این صدمه حتما فیزیکی نیست. حتما تا حالا فهمیده اید که همیشه خشمگین شدن به پرخاشگری منتهی نمی شود.
پرخاشگری فقط یکی از نتیجه های محتمل خشمگین شدن است، اصلا در این مطلب می خواهیم بگوییم چطور می شود خشمگین شد اما پرخاشگری نکرد.

پیوند مطالب و ویرایش : دفترمشاوره موسسه فرهنگی دانش ( ج. ابراهیمی)
———————————————————————————————
منابع:
1- دانشنامه رشد.
2-جزایری علیرضا / دهقانی محمود/ كتاب مهارتهاي زندگي- مهارت كنترل خشم
3- «خشم» [روان‌شناسی] هم‌ارزِ «anger»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی و زیر نظر غلامعلی حداد عادل، «فارسی»، در دفتر سیزدهم، فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی (ذیل سر واژهٔ خشم)
4- هولاکویی.
5- دانشنامه رشد.
6- مهدی مقیم اسلام، همسرداری با گاو بنفش، نشر 360 درجه، صفحه 159