مبحث: فرهنگی پرورشی
عنوان اصلی: مهارت های زندگی
عنوان فرعی: توضیح مهارت روابط بین فردی
*مقدمه
بشر موجودي اجتماعي است يكي از رسالت هاي مهم او در جهان خاكي، ايجاد، گسترش، تداوم بخشيدن و عمق بخشيدن به روابط بين فردي است. روابط بين فردي مهم ترين مولفه ي زندگي ما از بدو تولد تا هنگام مرگ است. بزرگترين تنبيه براي انسان، تنها ماندن ( مثلاً زندان انفرادي) است.
در زمانه اي كه هر لحظه اش در گرو تغييرات شگفت انگيز است، ارتباطات حرف اوّل را مي زند و به همين دليل كيفيّت زندگي هر كس بستگي به كيفيت ارتباطات او با ديگران دارد.
یكي از نشانه‌هاي سلامت رواني ، وجود روابط سالم بين فردي است. روابط گرم و صميمي با انسان‌هاي ديگر منبع اعتماد ، راحتي و آسايش هر كدام از ماست. حمايت اجتماعي در واقع پيوند‌هاي اجتماعي ميان افراد است كه باعث ايجاد امنيت، آرامش، اهميّت و احترام در افراد مي‌شود. براي بهره‌گيري از اين شبكه ارتباطي بايد برخي مهارت ها را آموخت. مهارت‌هايي كه به ايجاد روابط بهترما با ديگران كمك ميكند. در چنين فضايي افراد براين باورند كه تنها نيستند و متعلّق به گروهي از انسان‌ها هستندكه در مواقع ضروري مي‌توان از آنها كمك گرفت.
هيچ يك از توانمندي هاي بالقوه ي انسان رشد نمي كند مگر در بستر روابط بين فردي. انسان ياد نمي گيرد، خلق نمي كند، نمي سازد و بالاخره زنده نمي ماند مگر در بطن روابط اجتماعي اش. هيچ انساني از بدو تولد و بدون آموختن، نمي تواند روابط بين فردي موثّر برقرار كند. اين آموختن مادام العمر است و تا زماني كه انسان زنده است، ادامه دارد. تداوم حيات و اجتماع منوط به افزايش كيفيّت روابط بين فردي است.
تحقيقات مختلف حاكي از آن است كه حدود هفتادوپنج درصد از اوقات روزانه ي ما به نحوي در‌تماس و ارتباط با ديگران مي گذرد. بنا‌براين افرادي كه از مهارت هاي ارتباطي قوي‌تري بر خوردارند بيشتر مورد پذيرش اطرافيان خود قرار مي‌گيرند و فرصت هاي ارزشمندي را به دست آورند.
سيستم ارتباطي خانواده و نوع ارتباط اعضاي خانواده با يكديگر مي تواند از مهمترين عللي باشد كه افراد در برقراري ارتباط دچار مشكل شده وكمرو، خجالتي و منزوي بار بیایند.
افراد از طريق برقراري ارتباط صميمانه قادر خواهند بود كه احساسات و عواطف خود را به اعضاي خانواده، دوستان و نزديكان خود ابراز نمايند و در اين صورت با كمك و ياري خواستن به موقع از ديگران موفق خواهند شد كه با مسائل و مشكلات پيش آمده ي خود به بهترين نحو ممكن رفتار نموده و راه حل هاي جديدي را كشف كنند. ارتباطات مجموعه اي از مهارت هاست اما مهمترين آنها درك نقطه نظرات طرف مقابل و تفهيم نقطه نظرات خود ما مي باشد.
از آن جايي كه امروزه برقراري ارتباط صميمي بين دو يا چند نفر، نيازمند آگاهي از فنون و روش هاست، روابط بين فردي جزء يكي از مهارتهاي زندگي محسوب مي شود.
**تعريف ارتباط بين فردي:
برای تعریف روابط بین فردی ابتدا لازم است ارتباط را به صورت مختصر تعریف کنیم.ارتباط عبارتست از انتقال مفاهیم یا معانی یا پیام از شخصی به شخص دیگر و هر قدر میزان انتقال پیام دقیق تر و روشن تر باشد ارتباط موثّرتر است.
دونوع ارتباط داریم که عبارتند از: ارتباط کلامی و ارتباط غیر کلامی.
ارتباط کلامی تمامی جنبه های گفتار و ابزارهای کلامی را شامل می شود که در آن چگونگی صحبت کردن از جمله سرعت کلام ، تن صدا و آهنگ صدا مطرح می شود .اما ارتباط غیر کلامی به سایر فعالیت هایی گفته می شود که کارکرد ارتباطی دارند مثل حالت چهره ، ژست ها ،حرکات بدنی ،نحوه لباس پوشیدن و غیره که در یک کلام به آن زبان بدن می گویند.
به بیان دیگر؛ روابط بین فردی فرایندی است که در آن یک فرد اطلاعات و احساسات خود را از طریق پیام های کلامی و غیر کلامی به یک فرد یا افراد دیگر می رساند.این توانایی موجب تقویت رابطه گرم و صمیمی با دیگران ،و رفع تضاد ها و تعارض ها می شود.
در واقع ارتباط عبارت است از هر گونه تعاملي كه شامل انتقال پيام باشد. اين فرايند از جزئيات زيادي تشكيل شده است. در مهارت ارتباط بين فردي به موضوعاتي مثل دوست يابي، گوش كردن، حل تعارض و … مي پردازيم.
هنگامي كه ارتباطي را بر قرار مي كنيم ، دو خواسته اصلي داريم:
1- توليد احساسات مثبت
2- رسيدن به هدف
ارتباط زماني موثر است كه هر دو طرف به خواسته هاي خود برسند. شايد روابط بين فردي تنها تعاملي است كه مي توان در آن دو برنده داشت.
*** راه فراگیری مهارت روابط بین فردی :
در روابط بین فردی مهارت های زیادی موثّر هستند که در زیر تحت دو عنوان کلی مهارت های کلامی و غیر کلامی می آوریم .وقتی در جریان یک ارتباط ، پیام ها به صورت رمز کلامی انتقال می یابند به آن ارتباط کلامی گویند که مهمترین مهارتهای ارتباط کلامی شامل سوال کردن ، تایید کردن تحسین کردن و تعبیر و تفسیر کردن است. اما هرگاه پیام به صورت علایم یا رمزهای غیر کلامی انتقال یابد به آن ارتباط غیر کلامی گویند که مهمترین مهارت های ارتباط غیر کلامی شامل تکان دادن سر ،حالات چهره و تماس چشمی مستقیم است.
»»» براي برقراري روابط بين فردي موثّر چهار حوزه مهارتي را بايد فرا گرفت.
حوزه اول) برقراري اعتماد در روابط بين فردي.
اولين حوزه مهارتي، اعتماد متقابل است.براي برقراري اعتماد در روابط بين فردي بايد به مولفه هاي زير توجه كرد:
– نسبت به فرد مقابل متعهدانه رفتار كردن.
– نشان دادن گرمي و پذيرش نسبت به فرد ديگر.
– اجتناب از برخورد قضاوتي نسبت به فرد ديگر.
– قابل اعتماد بودن.
– صادق بودن.
حوزه دوم) برقراري ارتباط روشن و عاري از ابهام.
يك نكته كه بايد در روابط بيين فردي به آن توجه كرد، نوع استفاده از ضماير در جمله بندي پيام است. وقتي كه فردي با جملاتي صحبت مي كند كه با« تو » شروع مي شوند، فرد مقابل را درشرايطي قرار مي دهد كه احساس كند بايد از خود دفاع كند. اما وقتي جملات فرد با « من » شروع مي شوند،وي از احساسات و افكار خودش صحبت مي كند و فرد مقابل ضرورتي براي دفاع از خود احساس نمي كند.
حوزه سوم) پذيرش و حمايت يكديگر.
از مهم ترين تفاوت هاي فردي كه روي رابطه ما با ديگران اثر مي گذارد، تفاوت در نقطه نظرها و ديدگاه ها است. هر فردي احساسات، ديدگاه ها و رفتارهاي مخصوص به خودش را دارد. به همين دليل امكان ندارد كه دو نفر در همه چيز هم عقيده و هم فكر باشند. مهم اين است كه فرد ياد بگيرد داشتن اختلاف نظركاملاً طبيعي است و اين مهارت را كسب كند كه ديدگاه خود را تنها ديدگاه، يا بهترين و مناسب ترين ديدگاه نداند و توانايي ديدن موضوع از زاويه ی ديد ديگران را نيز داشته باشد. آن وقت است كه ارتباط بين فردي موثّرتر و سالم تري برقرار مي شود.
اختلاف نظر حتي مي تواند مفيد باشد مثلاً:
– اختلاف نظر تغيير كردن را تشويق مي كند.
– اختلافات، زندگي را جالب تر مي كند.
– زماني كه اختلاف نظر بين تصميم گيرندگان وجود دارد، تصميم هاي مناسب تر و بهتري گرفته مي شود.
– اختلاف نظر مي تواند روابط را غني تر و عميق تر نمايد. در يك اختلاف فرد ياد مي گيرد كه ديدگاه ديگري را نيز به حساب آورده و به آن احترام بگذارد.
حوزه چهارم) حل تعارض ها و مشكلات موجود در روابط بين فردي به شيوه اي سازنده.
افراد مختلف براي حل اختلاف راهبرد هاي مختلفي دارند. راهبرد هاي حل اختلاف در كودكي آموخته مي شوند و بسياري مواقع هنگامي كه اختلافي پيش مي آيد، اتوماتيك بكار مي افتند و در واقع انسان ها اطلاع چنداني در مورد راهبردهاي حل اختلاف خود ندارند.
وقتي اختلافي پيش مي آيد، آدم ها دو موضوع و مسئله اصلي را مد نظر قرار مي دهند:
1) رسيدن به اهداف شخصي
2) حفظ ارتباط خوب با ساير افراد
بسياري از عصبانيت هاي افراد فقط به اين دليل اتفاق مي افتند كه وقت صرف نمي كنند كه از قبل فكر كرده و راه حل هاي ديگري به جاي عصباني شدن پيدا كنند .
»»»سه راه حلي كه در اينجا آمده است، راه حل هايي هستند كه به جاي خشم مي توان از آنها استفاده كرد . براي پاسخ بهتر ،اول بايد فرد بپذيرد كه عصباني است و ممكن است پرخاشگرانه برخورد كند و سپس پاسخ بهتر بدهد .
سه جايگزين خوب به جاي خشمگين شدن عبارتند از :
1- محدوديت تعيين كردن.
2- منتظر فرد مقابل نشدن براي انجام كارها.
3- قاطع برخورد كردن.
اين مهارت همانند تمامي مهارت هاي ديگر با تمرين و تكرار كسب مي شود.
»»» راهکارهایی برای تمرین بیشتر :
1) در برقراری ارتباط به شخصیت افراد توجه کنیم و متناسب با شخصیت افراد رفتار کنیم مثلا نحوه ارتباط ما با کودکان ، همسالان ،بزگسالان ، سالخوردگان و بیماران باید متفاوت با یکدیگر باشد .
2) برای تقویت رابطه از پرگویی و پراکنده گویی اجتناب کنیم.
3) از تحقیر ،توهین و به دیگران خودداری کنیم.
4) در صورت قطع ارتباط تنها دیگران را مقصر ندانیم و برای ارتباط مجدد پیش قدم شویم.
5) با احترام به دیگران احترام به خود راتضمین کنیم.
6) در صورت روبرو شدن با نظر مخالف دیگران بهتر است با صبر و بردباری برای تداوم رابطه بین فردی تلاش کنیم.
7) با آگاهی از حقوق خود و دیگران در روابط بین فردی از سوء استفاده های احتمالی جلوگیری کنیم.
8) توانمندی ها و مهارت های ارتباطی خود را شناخته و آنها را برجسته نماییم مثلا توانایی شوخی و طنز به جا و مناسب .
9) افراد خانواده خود و دیگران را با اسم کوچک و صفت های زیبا صدا بزنیم مثل : پسرم ،عزیزم ، دختر گلم و …
10) شنونده خوبی برای دیگران باشیم و آنها را تشویق به گفتگو کنیم.
آخرین دیدگاه‌ها