مهارت های زندگی (2) : فصل اول؛ ضرورت و اهمیت( قسمت دوم؛ اهمیت درس مهارت های زندگی در مدارس)

«انتظار عموم ازآموزش و پرورش در مرحله اول این است که دانش‌آموزانی تربیت کند که در جامعه درست زندگی کنند.»

مبحث: فرهنگی پرورشی
عنوان اصلی: مهارت های زندگی
عنوان فرعی: ضرورت و اهمیت
عنوان فرعی تر : اهمیت درس مهارت های زندگی در مدارس

اهمیت مهارت های زندگی با توجه به هدفی که این مهارت ها دنبال می کند یعنی ارتقای سازگاری فرد ابتدا با خودش و سپس با دیگران و محیطی که در آن زندگی می کند، برای دانش آموزان که بخش عمده ای از مراحل کودکی، نوجوانی و جوانی خود را در مدرسه می گذرانند، روزبه روز فزونی می یابد. بویژه با توجه به این که مهارت های زندگی آنان را مهیا می کند تا بدانند در طول زندگی بویژه در موقعیت های پرخطر چگونه عاقلانه و صحیح رفتار کنند. اما سؤالی که قابل تأمل است این که هم اکنون آموزش رفتارهای صحیح در مقابله با مسائل، نابهنجاری ها و خطرات روزافزون موجود بر سر راه بچه ها چه جایگاهی در نظام آموزشی ما برای خود کسب کرده است. چقدر معلمان با آموزش این مهارت ها از طریق رفتار دوره آموزشی دیده اند. اهمیت این مسئله به قدری زیاد است که از دید سازمان بهداشت جهانی نیز پنهان نمانده و آن را در عناوین مهارت های خودآگاهی، همدلی، ارتباط مؤثر، روابط بین فردی، مقابله با استرس، مدیریت بر هیجان ها، حل مسئله، تصمیم گیری، تفکر خلاق و مهارت تفکر نقادانه طبقه بندی کرده است. اما به گفته برخی کارشناسان و پژوهشگران این عرصه، نگرش و دیدگاه سازمان بهداشت جهانی مبتنی بر ویژگی های بومی و اسلامی نیست، ضمن آن که بیشتر به مهارت های اجتماعی پرداخته و زندگی موفق را صرف نظر از دین، نژاد و فرهنگ تعریف کرده است. (۱)

از آنجایی که آموزش و پرورش وظیفه آماده کردن نسل جدید را برای جامعه امروز برعهده دارد، انتظار عموم ازآموزش و پرورش در مرحله اول این است که دانش‌آموزانی تربیت کند که در جامعه درست زندگی کنند. امروزه علی‌رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه‌های زندگی، بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل زندگی فاقد توانایی‌های لازم و اساسی هستند و همین امر آنان را در مواجهه با مسائل و مشکلات روزمره و مقتضیات آن آسیب‌پذیر نموده است. انسان‌ها برای مقابله سازگارانه با استرس‌های موقعیت‌های مختلف و کشمکش‌های زندگی به کارکردهایی نیاز دارند که آنان را در کسب این توانایی‌ها تجهیز نماید. لذا با تاکید بر الگوی پیامبراکرم(ص) ضروری است فرصت‌هایی فراهم گردد تا کودکان و نوجوانان علاوه بر کسب توانایی‌های خواندن و نوشتن، حساب کردن و… مهارت‌های زندگی را نیز فرا گیرند.

مهارت‌های زندگی، مهارت‌های شخصی و اجتماعی هستند که کودکان و نوجوانان باید آنها را یاد بگیرند تا بتوانند در مورد خود، انسان‌های دیگر و کل اجتماع به‌طور موثر و شایسته عمل نمایند. آموزش و پرورش به‌عنوان یک سازمان رسمی باید برای ایجاد و پرورش مهارت‌های زندگی مطابق با نیازهای کودکان و نوجوانان برنامه داشته باشد. باید به دانش‌آموزان آموزش داده شود که با ساختارهای عمومی چگونه برخورد کنند؛ با کمک مجموعه مستحکمی از دانش نظری و الگوهای مناسب با توجه به داشتن الگوی کاملی چون پیامبراکرم(ص) می‌توان فرآیند تکامل را تا حد زیادی تسریع نمود.

آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان و نوجوانان، همواره یکی از وظایف و برنامه‌های نظام آموزش و پرورش بوده است. چون این آموزش موجب رشد و اعتلای توانایی‌هایی می‌گردد که زمینه سازگاری و رفتارهای مثبت شده و ایجاد ارتباط سالم و صحیح را در بین کودکان و نوجوانان و با اطرافیان موجب می‌گردد و از این رهگذر آنان را قادر به شکوفایی توانایی‌های بالقوه‌شان می‌سازد. بنابراین مطالعه دقیق، برنامه‌ریزی اولیه، هدف‌گذاری صحیح و تلاش مستمر برای آموزش و تقویت آن ضروری است.

انسان دنیای امروز به لحاظ پیچیدگی زندگی، وسعت و سرعت تغییرات با چالش‌های فراوانی روبروست که این چالشها در قرن آینده بارزتر خواهد شد. (دلور، ۱۳۷۵) از چالش‌ها و بحران‌های مطرح می‌توان به‌مواردی همچون چالش بین جهانی شدن و بومی ماندن، بحران جمعیت، بحران سلامتی و تغذیه و دگرگونی‌های فناوری و شرایط حرفه‌ای، اثرات فناوری نوین ارتباطی بر مهارت‌های اجتماعی و اخلاقیات، مشکلات خانوادگی، اشتغال والدین در بیرون از منزل و… اشاره کرد (گزارش آموزش و پرورش ۱۳۷۶- پراواز، ۱۳۷۰.) هر کدام از این بحران‌ها مشکلاتی را بر چگونگی زندگی افراد و رفتارهای اجتماعی و فردی آنها تحمیل می‌کند (ادیب، ۱۳۸۲.) آموزش مهارت‌های زندگی فرد را برای غلبه بر چنین تنشها و مشکلات زندگی که پیش روی فرد و جامعه است آماده می‌کند. با توجه به داشتن الگوی کاملی چون حضرت رسول‌اکرم(ص) که مورد تائید تمامی مسلمانان می‌باشد، استفاده از روش و سیره آن حضرت در آموزش این مهارتها برای دانش‌آموزان بسیار کارساز می‌باشد. (۲)

——————————————————————————————-

۱- برگرفته از مقاله : صفحات جدید در کتاب های درسی برای آموزش مهارت های زندگی /به نقل از روزنامه ایران .
۲- مقاله: درس خواندن و تحصیل و کنکور – آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان و نوجوانان / به نقل از روزنامه رسالت.

* انتخاب وساماندهی مجدد محتوا، دسته بندی و عنوان دهی به مطلب  و نیز مختصری ویرایش ، توسط ؛ دفترمشاوره موسسه فرهنگی دانش(ج – ابراهیمی)