رایحه درمانی (1) : تعریف و پیشینه (نتایج مثبت رایحه‌درمانی یا آروماتراپی بر احساسات ، ذهن، ساختار و عملکرد بدن، به عنوان یک روش مکمل دارو درمان و درمان های کلاسیک)

مبحث: پزشکی-بهداشتی
عنوان اصلی: رایحه درمانی یا آروماتراپی
عنوان فرعی: تعریف و پیشینه
عنوان فرعی تر : روش مکمل و جایگزین

تعریف:
استفاده از بوها و روغن‌های خاص برای رسیدن به یک میل فیزیکی یا حالت احساسی مطلوب یا کمک به درمان یک بیماری را رایحه‌درمانی یا عطردرمانی می‌گویند. رایحه‌درمانی یکی از شاخه‌های پزشکی جایگزین (آلترناتیو) به‌شمار می‌آید.

رایحه‌درمانی شاخه‌ای از طب گیاهی است که در آن از برخی روغن‌های گیاهی، به‌صورت استنشاقی یا همراه با ماساژ، به‌صورت موضعی (حمام یا کمپرس)، استفاده می‌شود. استفاده از روغن عصاره‌ای گیاهان برای حمایت و تعادل ذهن، بدن و روح و روان از جنبه‌های رایحه‌درمانی است. همچنین علم به‌کارگیری اسانس‌ها در درمان بیماری‌هاست، در این شیوه اسانس‌ها از راه پوست (در صورت آغشته کردن) و یا از راه تنفس (در صورت بوییدن) جذب می‌شوند. مولکول‌های اسانس پس از ورود به جریان خون از راه سیستم عصبی بر روی احساسات و همچنین ساختار و عملکرد بدن تأثیر می‌گذارند و به عنوان یک روش مکمل در کنار مصرف داروها و درمان‌های کلاسیک عمل می‌کند و نتایج مثبت زیادی به همراه دارد.

آروماتراپی یا رایحه درمانی یعنی استفاده از عطرها در درمان. در این روش از روغن های گیاهی خوشبو مانند گل سرخ، لیمو، سنبل، یا نعنا برای درمان استفاده می شود. این عصاره ها را به صورت ماساژ روی سطح پوست یا در شستشو یا تنفس مستقیم یا پخش کردن در محل زندگی به کار می برند. از این روش برای تسکین درد، مواظبت از پوست، کاهش اضطراب. خستگی و نیرو بخشیدن به بدن استفاده می شود. عطرها می توانند روی حالات خلقی مؤثر باشند، خستگی و اضطراب را کاهش دهند و باعث آرامش شوند. هنگامی که عطرها استشمام می شوند، از طریق پیاز بویایی و تحریک اعصاب روی مغز اثر می گذارند.

در این روش از حدود یکصد و پنجاه عصاره استفاده می شود. بیشتر این مواد خاصیت ضد عفونی کننده دارند. برخی نیز خواص ضد ویروسی و ضد التهابی، کاهش دهندۀ درد، ضد افسردگی یا خلط آور دارند. این مواد می توانند خواص دیگری مانند ایجاد آرامش، بهترکردن هضم غذا و افزایش دهنده ادرار داشته باشند. برای ایجاد بهترین آثار درمانی، این اسانس ها باید از مواد اولیه خالص و طبیعی تهیه شوند و مواد مصنوعی چنین خواصی ندارند.

رایحه درمانی یکی از روش هایی است که نسبت به سایر روش های درمانی از پیشرفت سریعی برخوردار بوده و به صورت گسترده ای در منازل، کلینیک ها و بیمارستان ها برای موارد مختلفی از جمله کاهش درد حین زایمان، کاهش درد ناشی از عوارض شیمی درمانی در بیماران سرطانی و توانبخشی بیماران قلبی استفاده می شود.

پیشینه :
این روش سابقۀ شش هزار ساله یا بیشتر دارد. در یونان، روم و مصر باستان همگی از مواد معطر برای درمان استفاده می کردند. به توصیه پزشک مصری، ایمهوتپ، از روغن های معطر برای استحمام، ماساژ دادن و مومیایی کردن اجساد در شش هزار سال پیش استفاده می کردند. در مصر باستان ایمهوتپ خدای طبابت و درمان بود. هیپوکارت (در یونان باستان) خدای پزشکی بود و از حمام های رایحه درمانی و ماساژ و از دودکردن مواد معطر برای درمان مردم آتن استفاده می کرد.

بر اساس یک باور قدیمی روغن‌های معطر می‌توانند برای تسکین درد، کاهش اضطراب و به عنوان خواب‌آور استفاده شود. هر روغن از ترکیبات شیمیایی زیادی تشکیل شده و خواص درمانی ویژه به خود دارد. مانند آلدئیدها که به عنوان آرام بخش عمل می‌کنند و کتن‌ها که می‌توانند موکولیتیک باشند و ترپن‌ها که عملی مانند کورتیزون دارند. این مواد شیمیایی (فنل‌ها، کتن‌ها، ترپن‌ها) اگر به میزان زیاد مورد استفاده قرار گیرند یا در بیماران بدحال به کار گرفته شوند می‌توانند ایجاد مسمومیت کنند.

احتمالاً اولین بار مصریان باستان از عطردرمانی استفاده کردند و به صورت سنتی مصریان در مراسم مذهبی خود از روغن سدر برای مومیایی کردن اجساد استفاده می‌نمودند. به طور سنتی مصریان از روغن‌های خوشبو برای ماساژ و درمان بیماری‌های گوناگون نیز استفاده می‌کردند. در دوران شیوع طاعون بسیاری از افراد جهت جلوگیری از انتشار این بیماری روغن‌های معطر را می‌سوزاندند زیرا اعتقاد داشتند که بوی خوش طاعون را ریشه کن می‌کند.

در سال ۱۹۲۰ مطالعاتی دربارهٔ آروماتراپی یا عطر درمانی انجام شد. دو سال بعد مشخص شد که مواد معطر نوعی فرکانس تولید می‌کنند که با معیار هرتز قابل اندازه‌گیری است و تا به امروز انرژی امواج ۷۰۰۰ نوع روغن معطر توسط پژوهشگران مورد شناسایی قرار گرفته است! از سوی دیگر تحقیقات نشان داد افرادی که حس بویایی خود را از دست داده‌اند دچار بیماری‌های روانی می‌شوند که از این میان می‌توان اضطراب و افسردگی را نام برد.

رایحه درمانی نوین در سال 1930 دوباره شکل گرفت. هنگامی که شیمیدان فرانسوی، رنه موراسین گاته فوس، واژه آروماتراپی (رایحه درمانی) را برای استفاده درمانی از عطرها ابداع کرد. او شیفتۀ خواص سنبل در درمان زخم های سوختگی دست خود بدون بر جا گذاشتن هیچ اثری (اسکار زخم) شد. سپس شروع به تحقیق در مورد خواص درمانی عطرها در درمان بیماری های جسمی و روانی کرد. در طول جنگ جهانی دوم جراح فرانسوی ارتش، دکتر جین والنت، از عصاره های معطر به عنوان ضد عفونی کننده استفاده کرد. پس از آن مادام مارگارت ماروی، رایحه درمانی را به عنوان یک روش درمانی گسترش داد. از عطرهای مختلف را برای درمان بیماری ها تجویز کرد. او به استفاده از عطرها برای ماساژ دادن در درمان اعتبار بخشید. رایحه درمانی هنگامی که عطرها به صورت همزمان بر جسم و ذهن اثر کنند بیشترین تأثیر را دارد.

تذکر:
1- تجویز: پزشکی که اسانس مورد نظر را تجویز کند، نیاز به اجازه حرفه‌ای برای نوشتن نسخه آروماتراپی دارد.
2- عدم زیادروی در مصرف :گاهی مسمومیت به عنوان یک تأثیر مضر ناشی از این روغن‌ها می‌تواند به اشکال مختلف همانند سردرد خفیف یا میگرن شدید و زوزه گوش و سرگیجه تبدیل شود. این روغن‌ها گاهی سبب اختلال در بویایی، تهوع، التهاب پوستی و تپش قلب می‌شوند.
3- ممنوعیت : بر اساس مطالعات موجود اکلیل کوهی باعث ایجاد صرع در افراد با سابقه فامیلی می‌شود. مطالعه‌ای که بر روی ۹ بیمار مبتلا به آرتریت روماتوئید انجام شده نشان داده است که روغن‌های معطر می‌توانند سبب کاهش علائم این بیماری از جمله بهبود درد و بهبود خشک شدن مفاصل در فرد گردد.
—————————————————————————

ویرایش دفترمشاوره موسسه فرهنگی دانش ( ج.ابراهیمی)

منابع :
1- فرهنگستان زبان فارسی.
2- نوشتاری از وب‌گاه عطر یاس بر پایه نوشتاری در کتاب Aromathrapy vs MRSA نوشته Maggie Tisserand.
3- نوشتاری از وب‌گاه مغان ارس (برداشت آزاد با ذکر منبع)، بر پایه نوشتاری در ماهنامه پزشکی درد.
4- جهانشاهی٬شهره-داروسازی گیاهی٬نشرمولف٬ ۱۳۹۵