هوالحسیب
*عنوان کلی: آموزش
**عنوان اصلی: ارزﺷﻴﺎﺑﻲ ﻣﺴﺘﻤﺮ یا تکوینی (Formative assessment)
عنوان فرعی: تعریف ارزشیابی مستمر یا تکوینی
اﮔﺮ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻧﻘﺶ ارزﺷﻴﺎﺑﻲ ﻣﺴﺘﻤﺮ را در ﻳﺎدﮔﻴﺮي داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم «ارزﺷـﻴﺎﺑﻲ ﻣـﺴﺘﻤﺮ»
آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻳﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ارزﺷﻴﺎﺑﻲ و ارزﺷﻴﺎﺑﻲ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻣﻄﻠﺐ را آﻏﺎز ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ.
1- معنای ارزشیابی در لغت:
واژه ارزشیابی در فرهنگ دهخدا تحت عنوان ارزیابی به معنای «عمل یافتن هر چیز، تقویم» و در فرهنگ معین به معنای «عمل یافتن ارزش و بهای هر چیز، سنجش و بررسی حدود هر چیز و برآورد کردن ارزش آن» تعریف شده است.
در فرهنگ روانشناسی، «آرتور ربر»، ارزشیابی را در معنی عام «تعیین ارزش و یا اهمیت یک چیز» و به صورتی ویژه تر، آن را به معنای «تعیین میزان موفقیت یک برنامه، یک درس، یک سری آزمایش، یک دارو و … در رسیدن به هدفهای اولیه» تعریف کرده است.
2- تعریف ارزشیابی:
فرآیند ارزشیابی مستلزم پشت سرگذاشتن دوگام اساسی اندازه گیری و سنجش است. اندازه گیری در هر زمینه، معمولاً به جمع آوری اطلاعات درباره یک صفت یا خصیصه معینی که در هر شئ، یا پدیده وجود دارد، گفته می‌شود. این اطلاعات به منظور پیش بینی، داوری و تصمیم گیری در مورد فرد، شئ یا پدیده مورد نظر به کار می رود.
براین اساس، نتایج اندازه گیری همواره منجر به توصیف پدیده مورد اندازه گیری می شود و تفسیر این نتایج نیز در بیشتر موارد برای ما امکان نوعی پیش بینی را فراهم می آورد.
گاهی ممکن است اطلاعات مربوط به صفاتی را که در اشیاء، افراد یا پدیده های شبیه به هم وجود دارد، با یکدیگر مقایسه کنیم و آنها را از نظر صفت یا خصیصه مشترک با یکدیگر مقایسه کنیم و بسنجیم.
مثلاً هنگامی که نمرات پیشرفت تحصیلی فراگیران را در یک درس معینی در اختیار داشته باشیم، می توانیم آنها را با یکدیگر مقایسه و سنجش کنیم و سپس برای ورود آنها به یک مسابقه علمی تصمیم بگیریم.
هر کاری که قضاوتی به همراه داشته باشد ارزشیابی است که بعضی از مواقع ارزیابی، سنجش و ارزشیابی معادل یکدیگر به کار می روند، اما به واقع هم معنا نیستند. سنجش و ارزیابی اندازه گیری عملکرداست و مشتمل بر قضاوت نیست و این نقش بر عهده ی ارزشیابی است.
فرايند منظم و منسجم براي مشخص نمودن ميزان پيشرفت دانش آموزان در مسير رسيدن به هدف هاي آموزشي و پرورشي را ارزشيابي می گویند. ارزشیابی را بر اساس ملاک های مختلف دسته بندی کرده اند. یکی از این ملاک ها ، دسته بندی بر اساس زمان و هدف ارزشیابی است. از این نظر، ارزشیابی به چهار نوع آغازین، تکوینی، تشخیصی و پایانی ( تراکمی) تقسیم می شود که در اینجا ارزشیابی مستمر بررسی می گردد.
هر کاری که قضاوتی به همراه داشته باشد ارزشیابی است که بعضی از مواقع ارزیابی، سنجش و ارزشیابی معادل یکدیگر به کار می روند، اما به واقع هم معنا نیستند. سنجش و ارزیابی اندازه گیری عملکرداست و مشتمل بر قضاوت نیست و این نقش بر عهده ی ارزشیابی است.
3- تعریف ارزشیابی آموزشی:
ارزشیابی آموزشی به معنای اندازه‌گیری، سنجش و داوری دربارهٔ مسائل مختلف آموزش و پرورش است تا تصویری از چگونگی فعالیتهای تربیتی به دست آید و مبنایی برای هدایت و رهبری امور باشد.
دیدگاه سایر صاحبنظران در باره ارزشیابی آموزشی:
• قضاوت کردن یا تعیین ارزش یا کیفیت کردن.
• فرآیند گردآوری اطلاعات به منظور اخذ تصمیم درباره برنامه آموزشی.
• فرآیند نظامدار گردآوری و تفسیر شواهدی که منجر به داوری ارزشی می شود و در نهایت به عمل می‌انجامد.
• ارزشیابی، فرآیندی منظم و نظامدار (سیستماتیک) است. بنابراین به برنامه ریزی دقیق نیاز دارد.
• ارزشیابی، بیشتر یک فرآیند کلی است تا جزیی، یعنی کل فرآِیند یاددهی یادگیری را در برمی گیرد.
• ارزشیابی، همواره به سوی هدفی متوجه است و هدف نهایی آن اصلاح و بهبود فرآیند یاددهی و یادگیری است.
• ارزشیابی نیازمند ملاکهای معینی است که براساس آن درباره مطلوبیت یک امر قضاوت می شود.
• ارزشیابی در نهایت به نوعی عمل و تصمیم گیری می انجامد.
• ارزشیابی فرآیند منظمی است که در طی آن، درباره ارزش، مطلوبیت، مؤثر بودن یا کفایت چیزی طبق ملاکها و مقاصد معینی قضاوت و داوری می شود. این داوری مبتنی بر مقایسه دقیق داده های عینی با استانداردهای انتخابی است
4- تعریف ارزشیابی مستمر:
ارزشیابی است که در طول سال تحصیلی به صورت روزانه ، هفتگی و یا ماهانه در پایان هر قسمت از مطالب تدریس شده انجام می شود. هدف از ارزشیابی مستمر، تنها نمره دادن به پرسش های کلاسی نیست بلکه هدف کمک به اصلاح برنامه یا روش آموزشی و کمک به یادگیرندگان جهت شناخت نکات ضعف و قوت خود است.
ارزشیابی مستمر، امکان ارزیابی روند شکل گیری و پیشرفت مهارت ها و نگرش های دانش آموزان را ممکن می سازد، در ضمن در طی آن دانستنی های آنها نیز ارزیابی می شود.
ارزشيابي مستمربايد در طول تدریس جريان داشته باشد و دانش آموز بايد بداند فقط با يك نمره مورد قضاوت قرار نمي گيرندبلكه تمام رفتار ها، تلاش ها و فعاليت هايش نمره دارد.
5- تعریف تکوینی بودن ارزﺷﻴﺎﺑﻲ :
اﻳﻦ ارزﺷﻴﺎﺑﻲ زﻣﺎﻧﻲ اﺟﺮا ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ آﻣﻮزﺷﻲ ﺟﺮﻳﺎن دارد و ﻳﺎدﮔﻴﺮي داﻧﺶ آﻣﻮزان در ﺣـﺎل ﺗﻜـﻮﻳﻦ و ﺷـﻜﻞ
ﮔﻴﺮي اﺳﺖ . ﻫﺪف دراﻳﻦ ﻧﻮع ارزﺷﻴﺎﺑﻲ ﻛﺸﻒ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ و ﻗﻮت داﻧﺶ آﻣﻮزان درﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻳـﺎدﮔﻴﺮي اﺳـت . اﻳـﻦ ﻧـﻮع
ارزﺷﻴﺎﺑﻲ در ﺗﻌﻤﻴﻖ ﻳﺎدﮔﻴﺮي داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺳﻬﻢ ﺑﻪ ﺳﺰاﻳﻲ دارد . و ﺷﺮاﻳﻂ ﻻزم را ﺑﺮاي « اﻧﺘﻘﺎل» ﻳﺎدﮔﻴﺮي آﻣﺎده ﻣﻲ
ﺳﺎزد .
—————————————————————-
ادامه مطلب در سرمقاله دوم
آخرین دیدگاه‌ها