مهارت های زندگی (39) فصل پنجم؛ انواع موضوعات و سطوح مختلف مهارت های زندگی/قسمت هشتم : شناخت هیجان و راه های مدیریت و کارکرد مناسب آن (3 – اجزا و وظایف هیجان)

اجزای هیجان شامل مجموعه ازشناخت‌ها ، اعمال و احساسات می‌باشد.

مهمترین وظیفه هیجان ها،سازگاری با شرایط جدید است.

مبحث : فرهنگی پرورشی
عنوان اصلی : مهارت های زندگی
عنوان فرعی : توضیح مهارت شناخت هیجان و راه های مدیریت و کارکرد مناسب آن
عنوان فرعی تر : اجزای و وظایف هیجان 

اجزای هیجان:

هر هیجان شامل شناخت‌ها، اعمال و احساسات می‌باشد و تمامی هیجانات مراحل زیر را طی می‌کنند:
1ـ احساس درون‌ذهنی
2ـ تحریک دستگاه خودکار
3ـ ارزیابی شناختی از موقعیت
4ـ ابراز هیجان
5ـ واکنش عمومی
6ـ گرایش عملی که مقدار هیجانی که از احساسی ناشی می‌شود و به صورت رفتار خاصی بروز می‌کند به تجربه فرد بستگی دارد. (2)
مهم‌ترین چیزی که تاکنون درباره هیجان گفته شده این است كه، تا وقتی کسی هیجان را تعریف نکرده فکر می‌کند معنای آن را می‌داند. ( 3)

وظایف هیجان :

وظایف هیجان‌هابرای کنار آمدن و حل تکالیف اساسی زندگی کمک می‌کند.
-سازگاری فرد با محیطهای عادی و اجتماعی را موجب می‌شوند.
-باعث هماهنگی در رفتار می‌شوند.
-در انتقال احساسات به دیگران کمک می‌کند.
-بر نحوه تعامل و روابط اجتماعی ما با دیگران اثر می‌گذارند.
-آمادگی پاسخ دادن به موقعیت خاص را فراهم می‌کنند.
-بطور کلی هیجان در حکم تقویت رفتاری می‌باشد. بطوریکه وقتی فرد هیجان مثبتی را تجربه می‌کند به رفتارهایی می‌پردازد که موجب تولید مجدد آن هیجان می‌پردازد و وقتی که فرد هیجان منفی را تجربه می‌کند، فرد از رفتارهایی که باعث بروز مجدد آن می‌شود اجتناب می‌کند.

اگر ما قابلیت تجربه کردن و ابراز کردن هیجان‌ها را تکامل بخشیده‌ایم، پس هیجان‌ها باید برای اجداد ما سازگارانه بوده و احتمالا براي ما نیز چنین باشند. به طور مثال، ترس به ما هشدار می‌دهد که از خطر بگریزیم، خشم برای حمله کردن به مهاجم هدایت می‌کند. وقتی نیاز به گرفتن تصمیمی فوری است هیجان می‌تواند رهنمودی مفید در اختیار بگذارد. افرادی که شدیدا بی‌هیجان هستند اغلب تصمیمات نامناسب می‌گیرند.

مهمترین وظیفه و کارکرد هیجان ها از دید یک روانپزشک ( دکتر احمد علی نوربالا ) :
مهمترین وظیفه هیجان ها،سازگاری با شرایط جدید است

وظایف کنار آمدن از طریق هشت روش محافظت، نابودی، تولید مثل ، اتحاد ، پیوند جویی ، طرد ، کاوش و جهت گیری اجرا می شود و وظایف اجتماعی دیگری نیز به وسیله هیجان ها به مرحله عمل در می آید که شامل انتقال احساسات فرد به دیگران ، کمک به تعامل اجتماعی ، تاثیر گذاری بر نحوه تعامل دیگران با فرد و ایجاد ، حفظ و قطع ارتباط با دیگران است.

هیجان ها دارای چهار بعد و یا عناصر ذهنی ، زیستی ، هدفمند و اجتماعی هستند که تا کنون حداقل وجود 5 هیجان اصلی خشم ، ترس، اندوه ، شادی و عشق مورد پذیرش اجماع صاحب نظران علوم رفتاری قرار گرفته است. از هیجان ها ، علاقه و شادی در طبقه بندی هیجان های مثبت و تعجب در جایگاه هیجانی خنثی ، خشم ، ترس ، اندوه ، نفرت ، شرم ، گناه و حقارت در مقوله هیجان های منفی قرار می گیرد.

بر اساس بررسی های پژوهشگران ؛ بروز بالای هیجانی و یا سکوت هیجانی با سلامت روانی ناسازگار است و تنظیم و تعدیل هیجانی در خانواده ، ضامن سلامت روانی جامعه است.

 هیجان ها ، پاسخ های مفید به تکالیف اساسی زندگی است که برای بقای انسان ضرورت حیاتی دارد. وقتی هیجان ها فعال می شوند ، احساس هایی را به وجود می آورند که به صورت علنی ابراز می شوند. ( 4 )
——————————————————————————–
منابع :
2. اتکینسون، ریتال.ال و همکاران؛ زمینه روان‌شناسی، رفیعی و همکاران، تهران، ارجمند، 1384، چاپ پنجم، جلد دوم، ص 51 و 52.
3. كالات، جيمز؛ روان‌شناسي فيزيولوژيكي، يحيي سيدمحمدي، تهران، نشر روان، 2007، ص 176
4- دکتر احمد علی نوربالا ، روانپزشک در مصاحبه با سلامت نیوز
.