مبحث: فرهنگی پرورشی
عنوان اصلی: مهارت های زندگی
عنوان فرعی: توضیح مهارت روابط بین فردی
*مقدمه
بشر موجودی اجتماعی است یکی از رسالت های مهم او در جهان خاکی، ایجاد، گسترش، تداوم بخشیدن و عمق بخشیدن به روابط بین فردی است. روابط بین فردی مهم ترین مولفه ی زندگی ما از بدو تولد تا هنگام مرگ است. بزرگترین تنبیه برای انسان، تنها ماندن ( مثلاً زندان انفرادی) است.
در زمانه ای که هر لحظه اش در گرو تغییرات شگفت انگیز است، ارتباطات حرف اوّل را می زند و به همین دلیل کیفیّت زندگی هر کس بستگی به کیفیت ارتباطات او با دیگران دارد.
یکی از نشانه‌های سلامت روانی ، وجود روابط سالم بین فردی است. روابط گرم و صمیمی با انسان‌های دیگر منبع اعتماد ، راحتی و آسایش هر کدام از ماست. حمایت اجتماعی در واقع پیوند‌های اجتماعی میان افراد است که باعث ایجاد امنیت، آرامش، اهمیّت و احترام در افراد می‌شود. برای بهره‌گیری از این شبکه ارتباطی باید برخی مهارت ها را آموخت. مهارت‌هایی که به ایجاد روابط بهترما با دیگران کمک میکند. در چنین فضایی افراد براین باورند که تنها نیستند و متعلّق به گروهی از انسان‌ها هستندکه در مواقع ضروری می‌توان از آنها کمک گرفت.
هیچ یک از توانمندی های بالقوه ی انسان رشد نمی کند مگر در بستر روابط بین فردی. انسان یاد نمی گیرد، خلق نمی کند، نمی سازد و بالاخره زنده نمی ماند مگر در بطن روابط اجتماعی اش. هیچ انسانی از بدو تولد و بدون آموختن، نمی تواند روابط بین فردی موثّر برقرار کند. این آموختن مادام العمر است و تا زمانی که انسان زنده است، ادامه دارد. تداوم حیات و اجتماع منوط به افزایش کیفیّت روابط بین فردی است.
تحقیقات مختلف حاکی از آن است که حدود هفتادوپنج درصد از اوقات روزانه ی ما به نحوی در‌تماس و ارتباط با دیگران می گذرد. بنا‌براین افرادی که از مهارت های ارتباطی قوی‌تری بر خوردارند بیشتر مورد پذیرش اطرافیان خود قرار می‌گیرند و فرصت های ارزشمندی را به دست آورند.
سیستم ارتباطی خانواده و نوع ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر می تواند از مهمترین عللی باشد که افراد در برقراری ارتباط دچار مشکل شده وکمرو، خجالتی و منزوی بار بیایند.
افراد از طریق برقراری ارتباط صمیمانه قادر خواهند بود که احساسات و عواطف خود را به اعضای خانواده، دوستان و نزدیکان خود ابراز نمایند و در این صورت با کمک و یاری خواستن به موقع از دیگران موفق خواهند شد که با مسائل و مشکلات پیش آمده ی خود به بهترین نحو ممکن رفتار نموده و راه حل های جدیدی را کشف کنند. ارتباطات مجموعه ای از مهارت هاست اما مهمترین آنها درک نقطه نظرات طرف مقابل و تفهیم نقطه نظرات خود ما می باشد.
از آن جایی که امروزه برقراری ارتباط صمیمی بین دو یا چند نفر، نیازمند آگاهی از فنون و روش هاست، روابط بین فردی جزء یکی از مهارتهای زندگی محسوب می شود.
**تعریف ارتباط بین فردی:
برای تعریف روابط بین فردی ابتدا لازم است ارتباط را به صورت مختصر تعریف کنیم.ارتباط عبارتست از انتقال مفاهیم یا معانی یا پیام از شخصی به شخص دیگر و هر قدر میزان انتقال پیام دقیق تر و روشن تر باشد ارتباط موثّرتر است.
دونوع ارتباط داریم که عبارتند از: ارتباط کلامی و ارتباط غیر کلامی.
ارتباط کلامی تمامی جنبه های گفتار و ابزارهای کلامی را شامل می شود که در آن چگونگی صحبت کردن از جمله سرعت کلام ، تن صدا و آهنگ صدا مطرح می شود .اما ارتباط غیر کلامی به سایر فعالیت هایی گفته می شود که کارکرد ارتباطی دارند مثل حالت چهره ، ژست ها ،حرکات بدنی ،نحوه لباس پوشیدن و غیره که در یک کلام به آن زبان بدن می گویند.
به بیان دیگر؛ روابط بین فردی فرایندی است که در آن یک فرد اطلاعات و احساسات خود را از طریق پیام های کلامی و غیر کلامی به یک فرد یا افراد دیگر می رساند.این توانایی موجب تقویت رابطه گرم و صمیمی با دیگران ،و رفع تضاد ها و تعارض ها می شود.
در واقع ارتباط عبارت است از هر گونه تعاملی که شامل انتقال پیام باشد. این فرایند از جزئیات زیادی تشکیل شده است. در مهارت ارتباط بین فردی به موضوعاتی مثل دوست یابی، گوش کردن، حل تعارض و … می پردازیم.
هنگامی که ارتباطی را بر قرار می کنیم ، دو خواسته اصلی داریم:
۱- تولید احساسات مثبت
۲- رسیدن به هدف
ارتباط زمانی موثر است که هر دو طرف به خواسته های خود برسند. شاید روابط بین فردی تنها تعاملی است که می توان در آن دو برنده داشت.
*** راه فراگیری مهارت روابط بین فردی :
در روابط بین فردی مهارت های زیادی موثّر هستند که در زیر تحت دو عنوان کلی مهارت های کلامی و غیر کلامی می آوریم .وقتی در جریان یک ارتباط ، پیام ها به صورت رمز کلامی انتقال می یابند به آن ارتباط کلامی گویند که مهمترین مهارتهای ارتباط کلامی شامل سوال کردن ، تایید کردن تحسین کردن و تعبیر و تفسیر کردن است. اما هرگاه پیام به صورت علایم یا رمزهای غیر کلامی انتقال یابد به آن ارتباط غیر کلامی گویند که مهمترین مهارت های ارتباط غیر کلامی شامل تکان دادن سر ،حالات چهره و تماس چشمی مستقیم است.
»»» برای برقراری روابط بین فردی موثّر چهار حوزه مهارتی را باید فرا گرفت.
حوزه اول) برقراری اعتماد در روابط بین فردی.
اولین حوزه مهارتی، اعتماد متقابل است.برای برقراری اعتماد در روابط بین فردی باید به مولفه های زیر توجه کرد:
– نسبت به فرد مقابل متعهدانه رفتار کردن.
– نشان دادن گرمی و پذیرش نسبت به فرد دیگر.
– اجتناب از برخورد قضاوتی نسبت به فرد دیگر.
– قابل اعتماد بودن.
– صادق بودن.
حوزه دوم) برقراری ارتباط روشن و عاری از ابهام.
یک نکته که باید در روابط بیین فردی به آن توجه کرد، نوع استفاده از ضمایر در جمله بندی پیام است. وقتی که فردی با جملاتی صحبت می کند که با« تو » شروع می شوند، فرد مقابل را درشرایطی قرار می دهد که احساس کند باید از خود دفاع کند. اما وقتی جملات فرد با « من » شروع می شوند،وی از احساسات و افکار خودش صحبت می کند و فرد مقابل ضرورتی برای دفاع از خود احساس نمی کند.
حوزه سوم) پذیرش و حمایت یکدیگر.
از مهم ترین تفاوت های فردی که روی رابطه ما با دیگران اثر می گذارد، تفاوت در نقطه نظرها و دیدگاه ها است. هر فردی احساسات، دیدگاه ها و رفتارهای مخصوص به خودش را دارد. به همین دلیل امکان ندارد که دو نفر در همه چیز هم عقیده و هم فکر باشند. مهم این است که فرد یاد بگیرد داشتن اختلاف نظرکاملاً طبیعی است و این مهارت را کسب کند که دیدگاه خود را تنها دیدگاه، یا بهترین و مناسب ترین دیدگاه نداند و توانایی دیدن موضوع از زاویه ی دید دیگران را نیز داشته باشد. آن وقت است که ارتباط بین فردی موثّرتر و سالم تری برقرار می شود.
اختلاف نظر حتی می تواند مفید باشد مثلاً:
– اختلاف نظر تغییر کردن را تشویق می کند.
– اختلافات، زندگی را جالب تر می کند.
– زمانی که اختلاف نظر بین تصمیم گیرندگان وجود دارد، تصمیم های مناسب تر و بهتری گرفته می شود.
– اختلاف نظر می تواند روابط را غنی تر و عمیق تر نماید. در یک اختلاف فرد یاد می گیرد که دیدگاه دیگری را نیز به حساب آورده و به آن احترام بگذارد.
حوزه چهارم) حل تعارض ها و مشکلات موجود در روابط بین فردی به شیوه ای سازنده.
افراد مختلف برای حل اختلاف راهبرد های مختلفی دارند. راهبرد های حل اختلاف در کودکی آموخته می شوند و بسیاری مواقع هنگامی که اختلافی پیش می آید، اتوماتیک بکار می افتند و در واقع انسان ها اطلاع چندانی در مورد راهبردهای حل اختلاف خود ندارند.
وقتی اختلافی پیش می آید، آدم ها دو موضوع و مسئله اصلی را مد نظر قرار می دهند:
۱) رسیدن به اهداف شخصی
۲) حفظ ارتباط خوب با سایر افراد
بسیاری از عصبانیت های افراد فقط به این دلیل اتفاق می افتند که وقت صرف نمی کنند که از قبل فکر کرده و راه حل های دیگری به جای عصبانی شدن پیدا کنند .
»»»سه راه حلی که در اینجا آمده است، راه حل هایی هستند که به جای خشم می توان از آنها استفاده کرد . برای پاسخ بهتر ،اول باید فرد بپذیرد که عصبانی است و ممکن است پرخاشگرانه برخورد کند و سپس پاسخ بهتر بدهد .
سه جایگزین خوب به جای خشمگین شدن عبارتند از :
۱- محدودیت تعیین کردن.
۲- منتظر فرد مقابل نشدن برای انجام کارها.
۳- قاطع برخورد کردن.
این مهارت همانند تمامی مهارت های دیگر با تمرین و تکرار کسب می شود.
»»» راهکارهایی برای تمرین بیشتر :
۱) در برقراری ارتباط به شخصیت افراد توجه کنیم و متناسب با شخصیت افراد رفتار کنیم مثلا نحوه ارتباط ما با کودکان ، همسالان ،بزگسالان ، سالخوردگان و بیماران باید متفاوت با یکدیگر باشد .
۲) برای تقویت رابطه از پرگویی و پراکنده گویی اجتناب کنیم.
۳) از تحقیر ،توهین و به دیگران خودداری کنیم.
۴) در صورت قطع ارتباط تنها دیگران را مقصر ندانیم و برای ارتباط مجدد پیش قدم شویم.
۵) با احترام به دیگران احترام به خود راتضمین کنیم.
۶) در صورت روبرو شدن با نظر مخالف دیگران بهتر است با صبر و بردباری برای تداوم رابطه بین فردی تلاش کنیم.
۷) با آگاهی از حقوق خود و دیگران در روابط بین فردی از سوء استفاده های احتمالی جلوگیری کنیم.
۸) توانمندی ها و مهارت های ارتباطی خود را شناخته و آنها را برجسته نماییم مثلا توانایی شوخی و طنز به جا و مناسب .
۹) افراد خانواده خود و دیگران را با اسم کوچک و صفت های زیبا صدا بزنیم مثل : پسرم ،عزیزم ، دختر گلم و …
۱۰) شنونده خوبی برای دیگران باشیم و آنها را تشویق به گفتگو کنیم.
آخرین دیدگاه‌ها